Fundacja rodzinna – bieżące aspekty podatkowe i księgowe w przededniu zmian

Fundacja rodzinna to dziś jedno z najczęściej wybieranych narzędzi sukcesyjnych w polskich firmach. Choć jej forma prawna jest stosunkowo nowa, przepisy podatkowe i księgowe zdążyły już dorobić się sporego zestawu interpretacji. Co należy wiedzieć o CIT, ukrytych zyskach i księgowości fundacji w połowie 2025 roku?

Przepisy o fundacjach rodzinnych weszły w życie dwa lata temu – 22 maja 2023 r. Wzbudziło to wówczas spory entuzjazm biznesu, który długo oczekiwał na systemowe rozwiązanie problemów związanych z sukcesją w przedsiębiorstwie. Fundacja rodzinna była bowiem widziana jako rozwiązanie dwóch istotnych problemów: z jednej strony miała pomóc oddzielić sprawy biznesowe od rodzinnych, z drugiej – umożliwić zarządzanie majątkiem firmy i planowanie sukcesji, z zachowaniem ciągłości działania przedsiębiorstwa. Prawnicy wskazywali, że fundację rodzinną można uznać za swego rodzaju skarbiec zabezpieczający majątek rodzinny – bowiem beneficjent środków pochodzących z majątku fundacji nie staje się jej właścicielem. Co warto wiedzieć o fundacjach rodzinnych w czerwcu 2025 roku w kontekście podatku CIT i księgowości?

Jakie są podstawowe zasady opodatkowania podatkiem CIT fundacji rodzinnej?

Fundacja rodzinna jest podmiotowo zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych. Obowiązek zapłaty podatku dochodowego w wysokości 15% przez fundację rodzinną powstaje dopiero w momencie przekazania beneficjentowi fundacji rodzinnej świadczenia określonego w statucie fundacji.

Zgodnie z art. 24q ust. 1 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, zdarzeniem skutkującym powstaniem obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych przez fundację rodzinną, jest:

1. przekazanie na rzecz beneficjenta świadczenia pieniężnego zgodnie z postanowieniami statutu fundacji rodzinnej;
2. przekazanie, stosownie do postanowień statutu, na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej innego świadczenia, niż świadczenie pieniężne, w szczególności świadczenia polegającego na oddaniu beneficjentowi do korzystania mienia fundacji;
3. przekazanie mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej (jeżeli na przykład zostanie podjęta uchwała o rozwiązaniu fundacji rodzinnej);
4. przekazanie świadczenia z tytułu ukrytych zysków; zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadczenia w postaci ukrytych zysków to, m.in.:
   • odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
   • darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia określone w statucie fundacji na rzecz jej beneficjentów, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną;
   • świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze.
   • pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat.

Zasadniczo fundacje rodzinne mogą wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców tylko w tzw. dozwolonym zakresie (określonym przepisami art. 5 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej). Ustawodawca pośrednio dopuszcza prowadzenie działalności gospodarczej wykraczającej poza dozwolony zakres przewidując, że w zakresie tym nie ma zastosowania obejmujące fundacje rodzinne zwolnienie od podatku dochodowego (zob. art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – dalej u.p.d.o.p.) oraz ma zastosowanie stawka podatku w wysokości 25% (zob. art. 24r ust. 1 u.p.d.o.p.). Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 6, 7 i 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zwolnienie fundacji rodzinnej z CIT, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 25 tej ustawy, nie ma zastosowania:

• do podatku, o którym mowa w art. 24b, czyli podatku od przychodów z budynków;
• do podatku, o którym mowa w art. 24q, czyli podatku od świadczeń fundacji, mienia polikwidacyjnego i ukrytych zysków;
• do osiąganych przez fundację rodzinną przychodów z najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub składniki majątku służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 z fundacją rodzinną, beneficjentem lub fundatorem, przy czym wielkość udziałów i praw, o których mowa w art. 11a ust. 2 pkt 1, wynosi co najmniej 5%;
• do działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza zakres określony w art. 5 Ustawy z 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej.

Tabela 1. Przykłady działalności uznanych przez organy skarbowe za podlegające opodatkowaniu stawką 25% CIT (czyli wykraczające poza ww. zakres).

Fundacja rodzinna – co warto o niej wiedzieć w zakresie księgowym?

Fundacja rodzinna jest osoba prawną, a to determinuje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości (z 29.09.1994 r., dalej UoR). W regulacjach prawnych nie przewidziano możliwości stosowania uproszczeń w zakresie prowadzenia ksiąg dostępnych dziś dla innych fundacji. Wynika to z faktu, iż fundacja rodzinna ma inny cel działalności, niż organizacje non profit. Jest tworzona po to, aby zabezpieczyć na przyszłość beneficjentów, a nie realizować dziś jak najniższym kosztem oraz z jak najwyższą efektywnością działań użytecznych społecznie. Stąd też ta forma działalności nie jest również skierowana do najmniejszych podmiotów. Sama minimalna wartość funduszu statutowego o tym świadczy – jak wskazuje art. 17 u.f.r. fundator wnosi mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100.000 zł.

ZALECANE: DOBROWOLNE ZAPROWADZENIE KSIĄG RACHUNKOWYCH

Kwestią, która może w przyszłości stwarzać problemy, jest moment rozpoczęcia prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ustawa o rachunkowości nie przewiduje obowiązku otwarcia ksiąg rachunkowych dla fundacji rodzinnej w organizacji, a takowa powstaje z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu. Samą osobowość prawną fundacja rodzinna nabywa z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Jeśli zostaną dopełnione wszystkie formalności związane z zarejestrowaniem fundacji, nie będzie to problem. Natomiast inaczej będzie, jeśli powstaną w tym zakresie uchybienia. Wynika to z faktu, iż co do zasady księgi rachunkowe są jednocześnie księgami podatkowymi, stąd też w oparciu o dane w nich zgromadzone sporządza się nie tylko sprawozdania finansowe, ale też zeznania i informacje podatkowe. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (z 15.02.1992 r., dalej u.p.d.o.p.) od 22.05.2023 r. stosuje się już do fundacji rodzinnych w organizacji. Nie wiadomo więc jaka ewidencja powinna być w tym zakresie prowadzona. Najrozsądniejszym wydaje się więc dobrowolne zaprowadzenie ksiąg rachunkowych.

Warto też zwrócić uwagę, że niezgłoszenie podmiotu do rejestru fundacji rodzinnych w terminie 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu, albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania fundacji stanie się prawomocne, spowoduje że fundacja rodzinna w organizacji z mocy prawa ulegnie rozwiązaniu. Zgodnie z art. 6 ust. 10 u.p.d.o.p. w takim przypadku fundacja rodzinna w organizacji traci prawo do zwolnienia z podatku dochodowego. Wtedy będzie zobowiązana do:

• złożenia zeznania, o którym mowa w art. 27 ust. 1 u.p.d.o.p., albo takich zeznań obejmujących okres od początku jej powstania oraz
• zapłaty podatku wraz z odsetkami za zwłokę, przy czym odsetki nalicza się od następnego dnia po upływie terminu, o którym mowa w art. 27 ust. 1 u.p.d.o.p., do dnia zapłaty podatku włącznie.

Co warto zapamiętać w połowie 2025 roku o podatkach i księgowości w fundacjach rodzinnych?

1. Status zwolnienia z CIT pozostaje – ale z wyjątkami
   • Fundacja rodzinna wciąż korzysta z preferencyjnego zwolnienia, obowiązując przy przychodach ustawowych, a podatek 15 % od CIT powstaje dopiero przy wypłacie środków beneficjentowi lub przy tzw. ukrytych zyskach.
   • Przy prowadzeniu niedozwolonej działalności (np. najem krótkoterminowy) nadal obowiązuje stawka sankcyjna 25 % CIT.
2. Nowe interpretacje Krajowej Informacji Skarbowej
   • Świadczenia wypłacane w ramach ukrytych zysków, w tym wynagrodzenia menedżerskie z umowy z fundacją rodzinną, są uznawane za opodatkowane 15 % CIT.
   • Wynagrodzenia dla fundatora za usługi zarządzania to ukryty zysk i również podlegają pod tę stawkę.
3. Dynamiczne zmiany legislacyjne w drodze – MF planuje nowelizację przepisów z początkiem 2026 roku, która może:
   • wprowadzić 19 % CIT przy sprzedaży wniesionego do fundacji majątku sprzed upływu 15 lat od wniesienia,
   • objąć świadczenia wyjątkami do daniny solidarnościowej,
   • włączyć fundacje rodzinne do przepisów CFC i ograniczyć zwolnienia przy dochodach transgranicznych.

4. Księgowość to nie tylko prawny obowiązek – to tarcza ochronna dla firm
   • Fundacja rodzinna jest zobowiązana od początku prowadzić pełne księgi rachunkowe, rejestrować działalność w JPK (CIT, ŚT) i prowadzić politykę rachunkowości adekwatną do formy i zakresu działania.
   • Obowiązek prowadzenia pełnej rachunkowości służy ochronie preferencyjnego statusu fundacji – jego uchybienie może skutkować utratą zwolnienia lub sankcjami.

Co rekomendujemy w praktyce fundacjom rodzinnym stojącym u progu ważnych zmian w przepisach?

1. Rewizję statutu, aby uwzględniał restrykcje planowane od 2026 r. dotyczące sprzedaży majątku, definicji ukrytych zysków oraz zasad stosowania daniny solidarnościowej.
2. Utrzymanie przejrzystej i rzetelnej księgowości – w tym właściwych JPK, polityki rachunkowości i ewidencji, stanowiących klucz do utrzymania preferencyjnego statusu.
3. Analizowanie interpretacji indywidualnych – szczególnie dot. ukrytych zysków, wynagrodzeń menedżerskich i działalności gospodarczej wykraczającej poza katalog dozwolony.
4. Przygotowanie się na zmiany – fundacje rodzinne pozostaną w centrum zainteresowania MF. Zmiany paralelnie będą dotyczyć PIT, CIT i VAT.

Fundacja rodzinna pozostaje atrakcyjnym rozwiązaniem sukcesyjnym – oferującym zwolnienia podatkowe i ochronę majątku. Jednak od połowy 2025 r. do 2026 r. spodziewane są istotne zmiany (np. opodatkowanie sprzedaży aktywów, poszerzenie daniny solidarnościowej, objęcie regułami CFC). Dlatego też kluczowe wydają się: aktualizacja statutu i procedur, ciągły monitoring zmian legislacyjnych i orzecznictwa, korzystanie z interpretacji indywidualnych oraz staranne prowadzenie księgowości. Tylko wszechstronne przygotowanie – zarówno od strony podatkowo-prawnej, jak i rachunkowej – pozwoli fundacji rodzinnej zachować jej status zabezpieczający majątek i sukcesję, również w obliczu nadchodzących zmian.

MDDP OUTSOURCING – USŁUGI KSIĘGOWE I KADROWO-PŁACOWE DLA WYMAGAJĄCYCH FIRM
KSIĘGOWI I KADROWI, KTÓRZY TWORZĄ WARTOŚĆ – NIE TYLKO JĄ MIERZĄ

▪  Usługi księgowe  ▪ Usługi kadrowo-płacowe ▪ Sprawozdania finansowe
> Zadzwoń do nas już dziś! <

Autorki: Paulina Stolarska i Renata Wilczura, Starsze Specjalistki ds. Podatków, MDDP Outsourcing Katowice