Nieruchomości inwestycyjne: Kompletny przewodnik zgodny z ustawą o rachunkowości [2025]

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie: czym są nieruchomości inwestycyjne w rachunkowości
2. Kiedy nieruchomość jest środkiem trwałym, a kiedy inwestycją
3. Zakres nieruchomości inwestycyjnych
4. Metody wyceny nieruchomości inwestycyjnych
5. Prezentacja nieruchomości inwestycyjnych w bilansie
6. Podsumowanie
7. FAQ – najczęściej zadawane pytania

Wprowadzenie: czym są nieruchomości inwestycyjne w rachunkowości

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, do inwestycji zalicza się aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, takich jak:

• przyrost wartości,
• uzyskanie przychodów w formie odsetek, dywidend,
• lub innych pożytków finansowych.

W myśl art. 28 ust. 1 pkt 1a ustawy o rachunkowości, nieruchomości inwestycyjne można wyceniać:

• według zasad przewidzianych dla środków trwałych, lub
• według wartości rynkowej (godziwej).

Kiedy nieruchomość jest środkiem trwałym, a kiedy inwestycją

Różnica między środkiem trwałym a nieruchomością inwestycyjną zależy od celu jej wykorzystania.

Środek trwały – definicja i cechy

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 15), środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, które:

• mają przewidywany okres użyteczności ekonomicznej dłuższy niż rok,
• są kompletne i zdatne do użytku,
• są przeznaczone na potrzeby jednostki.

Inwestycja – definicja

Za inwestycję uznaje się aktywo posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia konkretnych korzyści ekonomicznych, np. poprzez:

• wzrost wartości,
• uzyskanie przychodów z wynajmu, odsetek, dywidend,
• lub inne pożytki finansowe.

W praktyce:

• nieruchomość wykorzystywana operacyjnie = środek trwały,
• nieruchomość nabyta w celu osiągania zysków (np. wynajem) = inwestycja.

Zakres nieruchomości inwestycyjnych

Jednostka może wejść w posiadanie nieruchomości poprzez:

• nabycie,
• wniesienie aportem,
• samodzielne wytworzenie.

Przekwalifikowanie nieruchomości

Nieruchomość może zostać przekwalifikowana, gdy jednostka decyduje o zmianie jej przeznaczenia – np. przestaje być wykorzystywana w działalności operacyjnej i zaczyna przynosić zyski z najmu lub sprzedaży.

🔹 Zgodnie z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe”, decyzja o przekwalifikowaniu powinna być poparta działaniami potwierdzającymi zmianę celu użytkowania.

Przykłady nieruchomości inwestycyjnych

Do inwestycji w nieruchomości zalicza się m.in.:

• lokale stanowiące odrębną własność,
• spółdzielcze prawa do lokali,
• prawo użytkowania wieczystego gruntu,
• grunty,
• budynki i budowle.

Metody wyceny nieruchomości inwestycyjnych

Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1a ustawy o rachunkowości, dopuszcza się dwie metody wyceny:

1. Wycena według zasad dla środków trwałych,
2. Wycena według wartości rynkowej lub godziwej.

Wybór metody dokonuje kierownik jednostki i ujmuje go w polityce rachunkowości.
Dla zachowania spójności – jednostka musi stosować tę samą metodę do wszystkich nieruchomości inwestycyjnych.

Wycena według zasad dla środków trwałych

• Wartość początkowa ustalana jest na podstawie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia.
• Nieruchomość podlega amortyzacji, a odpisy ujmowane są w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.
• W razie trwałej utraty wartości dokonuje się odpisu aktualizującego.

W bilansie takie nieruchomości prezentuje się w wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne i aktualizacyjne, a powiększonej o nakłady na ulepszenia.

Wycena według wartości rynkowej lub godziwej

W tym wariancie:

• jednostka nie dokonuje amortyzacji ani odpisów z tytułu utraty wartości,
• koszty ulepszeń obciążają pozostałe koszty operacyjne,
• na dzień bilansowy ustala się wartość rynkową (można z pomocą rzeczoznawcy).

📊 Zmiany wartości ujmuje się:

• spadek wartości → w pozostałych kosztach operacyjnych,
• wzrost wartości → w pozostałych przychodach operacyjnych.

Prezentacja nieruchomości inwestycyjnych w bilansie

W zależności od przyjętej metody wyceny:

• metoda kosztowa → wartość początkowa pomniejszona o amortyzację,
• metoda wartości godziwej → aktualna wartość rynkowa z dnia bilansowego.

W obu przypadkach należy zachować spójność i przejrzystość ewidencji, a także wykazać wszelkie zmiany wartości w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Podsumowanie

Klasyfikacja nieruchomości jako środka trwałego lub inwestycji zależy od celu jej wykorzystania.
Jeśli służy działalności operacyjnej – jest środkiem trwałym.
Jeśli przynosi zyski z najmu, wzrostu wartości lub sprzedaży – to inwestycja.

Wybór metody wyceny (kosztowa lub rynkowa) wpływa na sposób ujmowania i prezentacji nieruchomości w księgach rachunkowych.
Dlatego decyzja ta powinna być jednoznacznie określona w polityce rachunkowości jednostki.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

1. Czym różni się nieruchomość inwestycyjna od środka trwałego?
   Środek trwały służy działalności operacyjnej jednostki, natomiast nieruchomość inwestycyjna generuje korzyści finansowe, np. z najmu lub wzrostu wartości.
2. Czy można zmienić klasyfikację nieruchomości?
   Tak. Jeśli jednostka zmienia sposób użytkowania nieruchomości (np. z biurowego na wynajem), może ją przekwalifikować na inwestycję.
3. Jakie są dopuszczalne metody wyceny nieruchomości inwestycyjnych?
   Według zasad dla środków trwałych lub według wartości godziwej.
4. Czy nieruchomości inwestycyjne podlegają amortyzacji?
   Tylko wtedy, gdy wyceniane są według zasad dla środków trwałych. Wycena według wartości rynkowej nie wymaga amortyzacji.
5. Jak często należy aktualizować wartość godziwą?
   Nie rzadziej niż na dzień bilansowy – zwykle raz w roku.
6. Kto może dokonać wyceny nieruchomości inwestycyjnej?
   Jednostka może dokonać wyceny samodzielnie, ale zalecane jest skorzystanie z usług rzeczoznawcy majątkowego.

Źródła i podstawy prawne

1. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.)
   • art. 3 ust. 1 pkt 15 i 17,
   • art. 28 ust. 1 pkt 1a.
2. Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe” (Dz.Urz. Min. Fin. z 2017 r. poz. 105).
3. Międzynarodowy Standard Rachunkowości (MSR) 40 „Nieruchomości inwestycyjne”.
4. Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie ujmowania i wyceny nieruchomości inwestycyjnych.
5. Publikacje branżowe: „Rachunkowość”, „Monitor Księgowego”, „Przegląd Podatkowy”.
6. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych (PFSRM) – wytyczne dotyczące szacowania wartości godziwej nieruchomości.

🔗 Więcej informacji znajdziesz również na stronie Ministerstwa Finansów: https://www.gov.pl/web/finanse

Poszukują Państwo sprawdzonego i profesjonalnego partnera, który kompleksowo wspiera przedsiębiorstwa w zakresie księgowości, kadr i płac?
Zapraszamy do kontaktu – wspólnie znajdziemy rozwiązania najlepiej dopasowane do potrzeb Państwa firmy.

Autor: Daniel Ostrowski, księgowy, MDDP Outsourcing