Nowe obowiązki wynikające z rozporządzenia EUDR zbliżają się dużymi krokami – na co trzeba się przygotować i do kiedy?

Twoja firma nie produkuje drewna, kawy czy soi? To jeszcze o niczym nie świadczy! Unijne rozporządzenie o deforestacji (EUDR), które miało obowiązywać już od grudnia 2024 r., a zostało przesunięte o rok, obejmie znacznie więcej przedsiębiorstw, niż można przypuszczać. Poniżej sprawdzamy kogo dotyczą nowe obowiązki raportowe, jakie kary grożą za niespełnienie wymogów oraz dlaczego warto rozpocząć przygotowania już dziś.

31 maja 2023 r. w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej zostało opublikowane rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów (rozporządzenie (UE) 2023/1115), którego celem jest zminimalizowanie tego zjawiska w ramach unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 poprzez ograniczenie obrotu określonymi towarami, których produkcja w znacznym stopniu przyczynia się do degradacji lasów (więcej na rządowej stronie: gov.pl). W pierwotnym zamyśle, nowe obowiązki raportowe miały obowiązywać już od 30 grudnia 2024, ale Komisja Europejska w ostatnim kwartale 2024 roku ogłosiła przesunięcie stosowania rozporządzenia w sprawie wylesiania o rok. Nowy termin obowiązujący duże podmioty to 30 grudnia 2025 r., a dla małych i średnich przedsiębiorstw 30 czerwca 2026 r.

Dlaczego dyrektywa o deforestacji (EUDR) jest istotna?

EUDR to odpowiedź Unii Europejskiej na rosnący problem globalnego niszczenia lasów i degradacji zasobów naturalnych, które w oczywisty sposób przyczyniają się do globalnego kryzysu klimatycznego. Przyjmuje się, że jedną z głównych przyczyn wylesiania jest ekspansja gruntów rolnych związanych z produkcją tzw. odnośnych towarów.  Co to znaczy „odnośne”? Zgodnie z art. 2 ww. rozporządzenia, towary odnośne to bydło, kakao, kawa, palma olejowa, soja, kauczuk i drewno. Z kolei, produkty odnośne to wyroby, które powstają z towarów odnośnych i są wymienione w załączniku nr 1 do rozporządzenia EUDR. Zatem najważniejszym krokiem do ustalenia, jakie produkty podlegają pod EUDR, jest weryfikacja ich kodu CN oraz analiza ich składu.

Załącznik I – szeroki i nieoczywisty zakres produktów

Analizując zakres obowiązków wynikających z EUDR, przedsiębiorcy powinni rozpocząć od dokładnego sprawdzenia kodów CN swoich produktów. Warto zwrócić uwagę, że w załączniku nr I do rozporządzenia wymieniono także mniej oczywiste produkty pochodne, na przykład papierowe książki czy gazety, które również mogą podlegać obowiązkom raportowym. Szczegółowa analiza kodów CN jest kluczowa, by uniknąć ryzyka pominięcia istotnych kategorii produktowych i narażenia firmy na kary.

Kto podlega pod dyrektywę o deforestacji?

Część przedsiębiorców może pomyśleć, że skoro nie prowadzą np. tartaku, nie produkuję mebli, nie uprawiają kawy, rozporządzenie EUDR ich nie dotyczy. Należy jednak pamiętać, że przepisy EUDR dotyczą nie tylko produkcji sensu stricte, ale również wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku unijnym, a także wywozu z Unii odnośnych produktów, które zawierają odnośne towary, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu. Czyli objęci EUDR będą nie tylko importer kakao, ale również np. producent czekolady, jej eksporter czy podmiot handlujący czekoladą.

Rozporządzenie EUDR wyraźnie rozróżnia dwie kategorie uczestników łańcuchów dostaw:

• podmioty – czyli firmy, które wprowadzają odnośne produkty po raz pierwszy na rynek UE lub dokonują ich wywozu poza Unię; do tej grupy należą producenci, importerzy oraz eksporterzy odnośnych produktów;
• podmioty handlowe – czyli pozostałe przedsiębiorstwa uczestniczące w łańcuchu dostaw, które zajmują się dystrybucją, sprzedażą, przekazywaniem produktów do dalszej konsumpcji lub użytkowania na rynku unijnym.

WAŻNE! Obowiązki podmiotów handlowych różnią się od obowiązków podmiotów wprowadzających produkty na rynek po raz pierwszy, w szczególności pod względem zakresu wymaganej dokumentacji i procedur.

Jakie obowiązki dla przedsiębiorców wynikają z EUDR?

Zgodnie z rozporządzenie EUDR, firmy będą zobligowane do udowodnienia w ramach tzw. należytej staranności, że ich produkty lub produkty, które wprowadzają do obrotu nie przyczyniają się do wylesiania, nie pochodzą z terenów niedawno wylesionych ani nie przyczyniły się do degradacji lasów. Przedsiębiorcy będą zobligowani do ścisłego monitorowania łańcuchów dostaw i wprowadzenie systemów śledzenia pochodzenia produktów oraz przygotowania stosownej dokumentacji. W tym celu został również uruchomiony System Informacyjny EUDR, tzw.  rejestr Oświadczeń Należytej Staranności.

Uproszczenia dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw

Rozporządzenie EUDR przewiduje istotne uproszczenia dla firm należących do kategorii mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). W praktyce oznacza to, że przedsiębiorstwa zaliczane do MŚP mają zawężony zakres obowiązków, który obejmuje przede wszystkim:

• gromadzenie informacji potwierdzających, że odnośne produkty nie powodują wylesiania oraz zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami kraju produkcji,
• posiadanie numeru referencyjnego złożonego oświadczenia o należytej staranności,
• gromadzenie informacji dotyczących swoich dostawców.

UWAGA! Status MŚP ustalany jest zgodnie z kryteriami UE, które mogą się różnić od kryteriów wynikających z polskich przepisów.

Jak wygląda procedura należytej staranności w kontekście EUDR w praktyce?

Zgodnie z rozporządzeniem EUDR, procedura należytej staranności składa się z trzech kluczowych etapów:

1. gromadzenie informacji i dokumentacji, obejmujących m.in.:
   • opis produktu, ilości, kraj pochodzenia,
   • geolokalizację terenów, na których produkty zostały wytworzone,
   • dane identyfikujące producentów i dostawców,
   • dowody wskazujące, że produkty nie przyczyniły się do wylesiania i spełniają krajowe przepisy w kraju produkcji;
2. ocena ryzyka niezgodności, która uwzględnia:
   • kategorię ryzyka przypisaną krajowi produkcji (wysokie, standardowe, niskie),
   • złożoność łańcucha dostaw i występowanie zjawiska wylesiania na obszarze produkcji;
3. podjęcie środków zaradczych (jeśli ryzyko jest istotne):
   • dodatkowe gromadzenie dokumentacji,
   • przeprowadzenie niezależnych audytów lub analiz dostawców.

Na podstawie powyższych działań przedsiębiorca powinien złożyć oświadczenie o należytej staranności w Systemie Informacyjnym EUDR.

System Informacyjny EUDR – jak z niego korzystać?

Możliwość rejestracji w unijnym Systemie Informacyjnym EUDR jest dostępna od 6 listopada 2024 roku. Są tam gromadzone – wymagane rozporządzeniem – oświadczenia o należytej staranności. System ten umożliwia między innymi:

• dokładne określenie parametrów produktów (np. rodzaj, ilość),
• precyzyjne określenie geolokalizacji obszarów produkcji (za pomocą współrzędnych geograficznych lub oznaczenia obszaru na mapie),
• przeglądanie oraz zarządzanie złożonymi już oświadczeniami.

WAŻNE! Przedsiębiorcy powinni jak najszybciej zapoznać się z możliwościami tego systemu, żeby przygotować się do sprostania wymogom, od pierwszego dnia obowiązywania rozporządzenia EUDR.

Jakie kary grożą za brak wywiązania się z wymogów dyrektywy EUDR?

Zgodnie z przepisami EUDR, podmioty nie mogą wprowadzać odnośnych produktów do obrotu, ani ich wywozić, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z następujących przesłanek:

1. odnośne produkty są niezgodne z wymogami;
2. podczas przeprowadzania procedury należytej staranności wykazano istnienie znacznego ryzyka, że odnośne produkty są niezgodne z wymogami;
3. podmiot nie był w stanie wypełnić obowiązków, o których mowa w art. 4 1 i 2. ww. rozporządzenia (należyta staranność i złożenie oświadczenia o należytej staranności).

Przepisy EUDR nie pozwalają na handel towarami, które nie spełniają wymogów, a kary przewidziane przepisami mają być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Dopuszcza się nie tylko konfiskatę odnośnych produktów czy dochodów uzyskanych z transakcji obejmujących odnośne produkty, ale również sankcje finansowe lub nawet czasowy zakaz prowadzenia działalności. W skrajnym przypadku grzywna dla osoby prawnej może wynieść nawet 4% obrotu rocznego osiągniętego przez ten podmiot w całej UE.

Praktyczne wątpliwości – co jeszcze wymaga wyjaśnienia?

Mimo szczegółowego opisania obowiązków wynikających z EUDR, wiele kwestii praktycznych związanych z interpretacją i stosowaniem przepisów pozostaje nadal niewyjaśnionych. Wątpliwości dotyczą m.in. tego, jak dokładnie organy kontrolne będą oceniały stopień spełnienia wymogów należytej staranności oraz jakie dokumenty lub dowody zostaną uznane za wystarczające. Z tego względu warto na bieżąco monitorować stanowisko unijnych i krajowych organów w omawianym zakresie.

MDDP OUTSOURCING – USŁUGI KSIĘGOWE I KADROWO-PŁACOWE
DLA WYMAGAJĄCYCH FIRM
KSIĘGOWI I KADROWI, KTÓRZY TWORZĄ WARTOŚĆ – NIE TYLKO JĄ MIERZĄ

▪  Usługi księgowe  ▪ Usługi kadrowo-płacowe ▪ Sprawozdania finansowe

> Zadzwoń do nas już dziś! <