Nowe regulacje prawa holdingowego – wykonanie wiążącego polecenia naruszającego przepisy prawa
13 października 2022 roku weszły w życie nowe regulacje prawa holdingowego. W tym także kodeksu spółek handlowych dotyczące grup spółek w postaci Działu IV przepisów ogólnych kodeksu. Nowe normy obejmują między innymi wykonanie wiążącego polecenia .
Wydawanie wiążących poleceń
Nowe regulacje podkreślają, że spółka dominująca oraz spółka bądź spółki zależne, kierują się oprócz interesu spółki, także interesem grupy spółek. Regulacje pozwalają na wydawanie przez spółkę dominującą wiążących poleceń spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek. Musi być to jednak uzasadnione interesem grupy spółek i jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wiążące polecenia wydane są w formie pisemnej lub elektronicznej. Muszą one zawierać informację o przewidywanych korzyściach i szkodach dla spółki zależnej, które wynikną z wykonania tego polecenia oraz przewidziany termin i sposób naprawienia ewentualnej szkody. Takie brzmienie regulacji stawia interes grupy spółek ponad interes spółki zależnej. Dopuszczane jest powstanie szkody w wyniku wykonania polecenia, która jednak powinna zostać w przewidziany z góry sposób skompensowana. Pojawia się wątpliwość czy istnieją obostrzenia takiego wykorzystania instrumentu centralnego zarządzania grupą, które pozwalają spółką zależnym ochronić się przed wykonaniem decyzji narażających ich na szkodę?
Uchwała o wykonaniu wiążącego polecenia
Regulacje kodeksu wymagają, aby wykonanie polecenia przez spółkę zależną było poprzedzone podjęciem stosownej uchwały. Uchwała o wykonaniu wiążącego polecenia jest podejmowana o ile nie wystąpią przesłanki z art. 21(4) par. 1-3 k.s.h. Spółka zależna informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu, bądź nie wiążącego polecenia.
Odmowa wykonania wiążącego polecenia
Generalnie spółka zależna jest związana wydanym poleceniem. Przepisy wskazują jednak, że spółka zależna może odmówić wykonania polecenia, jeżeli doprowadzi ono do jej niewypłacalności, bądź zagrozi niewypłacalnością.
Ponadto regulacja art. 21(4) par. 2 k.s.h. nakazuje, aby spółka zależna podjęła uchwałę o odmowie wykonania polecenia gdy istnieje obawa, że jest ono sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie mogła być naprawiona przez spółkę dominującą w terminie 2 lat. Umowa lub statut spółki może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania polecenia. Takie zapisy ustawy wręcz nakazują odmówić wykonania wiążącego polecenia, jeżeli to naraża spółkę zależną na nienaprawialny uszczerbek. Pojawia zatem się wątpliwość czy wykonanie polecenia, które w swoich skutkach narusza prawo, jest dopuszczalne jeżeli może być skompensowane przez spółkę dominującą?
Dodatkowo regulacja art. 21(12) k.s.h. wskazuje, że spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej za szkodę, jaką ta poniosła w wyniku wykonania polecenia, a ta nie została naprawiona w terminie wskazanym w poleceniu. Spółka zależna ma także możliwość wytoczenia powództwa spółce dominującej o naprawienie poniesionej szkody. Dział IV wskazuje także, że członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia w tym na podstawie art. 293, 300(125) i art. 483 k.s.h.
Wykonanie polecenia naruszającego przepisy prawa
Jak powinna zachować się spółka zależna w hipotetycznej sytuacji otrzymania polecenia od podmiotu dominującego, którego wykonanie może naruszać wymogi prawno-podatkowe, a których celem jest zapobieganie nierynkowym zachowaniom gospodarczym? Dla przykładu, gdy spółka dominująca zobowiąże spółkę zależną w formie polecenia do sprzedawania towaru po cenie x np. niższej niż cena rynkowa, to czy w takim wypadku spółka może takie polecenie wykonać? Powodem wątpliwości jest naruszenie wymogu ceny rynkowej związanej z transakcją kontrolowaną. Wykonanie polecenia naraża spółkę na doszacowanie dochodu z tytułu nierynkowego charakteru transakcji. Wydaje się, że zgodnie z regulacją art. 21(4) k.s.h. spółka odmawia wykonania polecenia, które byłoby sprzeczne z jej interesem oraz wyrządzi jej szkodę, która nie będzie mogła być naprawiona przez spółkę dominującą. Naruszenie regulacji prawnej, nawet w przypadku gotowości spółki dominującej na kompensatę doszacowanego dochodu jest niedopuszczalne jako zachowanie sankcjonujące naruszenie prawa i nieracjonalne gospodarczo. Spółka nie może podejmować działań sprzecznych z prawem, które przewiduje sankcje za takie naruszenia – cywilne bądź karne. Zrealizowanie takiego polecenia naruszałoby dyspozycję art. 11c ustawy PDOP w przypadku podmiotów powiązanych. Odniesienie do ceny rynkowej w relacji z kontrahentami znajdziemy także w art. 14 wspomnianej ustawy PDOP, zobowiązujące podmioty do ustalania cen na warunkach rynkowych. Spółka zależna kieruje się interesem swoim oraz grupy spółek co podkreśla regulacja art. 21(1) k.s.h, jednak jej działanie nie powinno prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli, wspólników lub akcjonariuszy spółki zależnej. Co także przemawia za zakazem wykonania takiego polecenia.
Jasność wykładni?
Wprowadzone regulacje z uwagi na budzące wątpliwości i nieostre kryteria oceny nie pozwalają w jednoznaczny i pewny sposób stwierdzić, że spółka zależna przy odmowie wykonania polecenia może powoływać się na negatywne prawne konsekwencje jego wykonania.
Autor: Patryk Kobierski, Starszy Księgowy w MDDP Outsourcing.
Źródła:
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych
https://www.lex.pl/prawo-holdingowe-grupy-spolek-i-wiazace-polecenia-w-ksh,20062.html
