Przejęcie to nie zwolnienie
Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wypełnianie przepisów bilansowych także wtedy, gdy na objęcie części z nich zgodzi się jej pracownik.
Powierzenie prowadzenia ksiąg rachunkowych przez kierownika jednostki innej osobie, np. głównemu księgowemu, w miejscu jej siedziby, nie oznacza, że odpowiedzialność z tytułu tych czynności zostaje przeniesiona tylko na głównego księgowego.
Zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości – z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury – zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą.
Zarząd, mimo powierzenia prowadzenia ksiąg głównemu księgowemu, pozostaje odpowiedzialny za błędy w księgach rachunkowych. Warto w tym miejscu jednak dodać, że w ramach organu spółki, którym jest zarząd, możliwe jest takie unormowanie zakresu obowiązków poszczególnych jego członków, które w określonych okolicznościach może pozwolić na ograniczenie odpowiedzialności karnej w odniesieniu do członków zarządu wyłączonych z prowadzenia spraw rachunkowych i finansowych spółki.
Niezależnie od powierzenia prowadzenia ksiąg rachunkowych głównemu księgowemu (czy to na podstawie umowy o pracę czy umowa-zlecenia) czy też powierzenie tego obowiązku biuru rachunkowemu, to kierownik jednostki oraz członkowie rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostki odpowiadają solidarnie wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem, w wyniku których sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności nie spełniają wymagań przewidzianych przepisami prawa.
Rozszerzenie odpowiedzialności karnej skarbowej lub cywilnoprawnej na głównego księgowego nie zwalnia w żaden sposób zarządu z odpowiedzialności. Mimo przyjęcia w formie pisemnej przez głównego księgowego obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, kierownik jednostki czy też zarząd może być pociągnięty do odpowiedzialności nie tyle z ustawy o rachunkowości, co na podstawie przepisów kodeksu karnego skarbowego, np. za wynikłe błędy, brak ksiąg rachunkowych czy też nierzetelność.
Identyfikacja nieprawidłowości czy też uchybień na gruncie kodeksu karnego skarbowego przedstawia się nieco inaczej niż na gruncie ustawy o rachunkowości. O tym, czy główny księgowy będzie podlegać sankcjom w trybie kodeksu karnego skarbowego, decyduje charakter jego działania. Jedynie działanie umyślne jest karane.
O winie umyślnej można mówić, gdy wiadome jest, że sprawca czynu miał zamiar popełnić czyn zabroniony lub zgodził się na jego popełnienie. Sankcja wynikająca z przepisów k.k.s. zostanie nałożona na księgowego, któremu udowodnione zostanie, że jego postępowanie wynikało ze świadomego działania i było celowe.
Nie będzie więc mowy o przestępstwie lub wykroczeniu skarbowym, jeżeli możliwe będzie wykazanie, że sprawca działał w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność. Podobnie jest, gdy mowa o tzw. usprawiedliwionej nieświadomości karalności popełnianego czynu. Brak koniecznego usprawiedliwienia w omawianych przypadkach, mimo że nie powoduje wyłączenia przepisów k.k.s., może jednak skutkować nadzwyczajnym złagodzeniem kary przez sąd.
Agnieszka Łukasik
Ekspert w MDDP Outsourcing w Warszawie
