Rozliczenie podatku VAT od pożyczki udzielonej lub otrzymanej

Udzielenie pożyczki to świadczenie na rzecz innego podmiotu, w ramach którego udzielający zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy.

Udostępnienie kapitału przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zamian za określone w umowie odsetki, stanowi więc odpłatne świadczenie usług, a tym samym podlega opodatkowaniu VAT.

Podstawa opodatkowania

Jak wskazano w art. 29a Ustawy podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od usługobiorcy lub osoby trzeciej. W przypadku usług udzielania pożyczek, wynagrodzeniem pożyczkodawcy, a tym samym podstawą opodatkowania w podatku od towarów i usług, będą odsetki od udzielonej pożyczki oraz inne należności (np. prowizje) uiszczane przez pożyczkobiorcę w związku z korzystaniem z cudzego kapitału.

Obowiązek podatkowy

Usługi udzielania pożyczek korzystają ze zwolnienia przedmiotowego w VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy. Obowiązek podatkowy powstaje zaś zgodnie z zasadą szczególną określoną w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. e Ustawy. W świetle wskazanego przepisu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 37-41.

Wystawianie faktur

W oparciu o art. 106b ust. 2 Ustawy podatnicy nie mają obowiązku wystawienia faktury, jeżeli dotyczy ona sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3. Obowiązek udokumentowania fakturą świadczenia usług zwolnionych z VAT powstaje dopiero wtedy, gdy nabywca usługi zażąda tego w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę, bądź otrzymano całość lub część zapłaty (art. 106b ust. 3 pkt 2 Ustawy). Termin, w jakim należy wystawić fakturę „na żądanie” nabywcy, określa art. 106i ust. 6 ustawy o VAT. Jest on uzależniony od momentu zgłoszenia żądania przez nabywcę. Faktura powinna zostać wystawiona do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła dostawa towaru lub wykonanie usługi bądź otrzymanie całości lub części zapłaty przed dokonaniem sprzedaży – w przypadku gdy żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone w tym samym miesiącu, w którym nastąpiła sprzedaż lub wpłata zaliczki. Zaś w przypadku, gdy nabywca zażądał wystawienia faktury po miesiącu, w którym nastąpiła sprzedaż lub wpłata zaliczki faktura powinna zostać wystawiona w ciągu 15 dni od dnia zgłoszenia żądania. Zgodnie z paragrafem trzecim Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur, faktura dokumentująca świadczenie usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7, 37–41 Ustawy powinna zawierać następujące elementy: datę wystawienia, numer kolejny, imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług, nazwę usługi oraz kwotę, której dotyczy dokument. A zatem faktury dokumentujące spłatę odsetek od udzielonej pożyczki zawierają mniejszy zakres danych niż „standardowe” faktury.

Pożyczki udzielone – deklaracja

Świadczenie usług udzielania pożyczek dla kontrahentów krajowych wykazujemy jako sprzedaż zwolnioną w polu 10 w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K oraz w pliku JPK_VAT, sporządzanych za okres w którym dla danych transakcji powstał obowiązek podatkowy.

Udzielanie pożyczek kontrahentom polskim i zagranicznym

Jak wskazano w pierwszym akapicie, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Opisane powyżej zasady rozliczeń i ewidencji dotyczą więc wyłącznie pożyczek udzielanych kontrahentom z Polski. W przypadku udzielania pożyczek partnerom zagranicznym zastosowanie znajdzie ogólna zasada ustalania miejsca świadczenia usługi określona w art. 28b Ustawy, zgodnie z którą miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2–4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n, zaś w przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Podsumowując, usługa udzielenia pożyczki kontrahentowi spoza Polski będzie podlegała opodatkowaniu w kraju siedziby usługobiorcy. W przypadku wykonywania usług, dla których obowiązanym do rozliczenia podatku od towarów i usług jest nabywca usługi, polski podatnik powinien wystawić fakturę zawierającą wyrazy „odwrotne obciążenie” zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt. 18 Ustawy. Otrzymanie odsetek od pożyczki udzielonej podmiotowi zagranicznemu (niezależnie od tego czy będzie to kontrahent z UE czy spoza Unii) wykazuje się w pozycji 11 deklaracji VAT-7 lub VAT-7K jako świadczenie usług poza terytorium kraju oraz w JPK_VAT.

Usługi zwolnione od podatku od towarów i usług

W związku z tym, że usługi udzielania pożyczek korzystają ze zwolnienia przedmiotowego w podatku od towarów i usług, świadczenia tych usług dla podmiotów pochodzących z krajów członkowskich Unii Europejskiej nie wykazuje się w informacji podsumowującej VAT-UE ani w pozycji 12 deklaracji VAT-7/VAT-7K zgodnie z art. 100 ust. 1 pkt. 4 Ustawy.

Świadczenie usług zwolnionych od podatku od towarów i usług może wiązać się z brakiem prawa do odliczenia, bądź koniecznością tylko częściowego odliczania VAT naliczonego od nabywanych towarów i usług.

Obniżenie kwoty podatku należnego

Jak stanowi art. 86 ust. 1 Ustawy podatnikowi przysługuje prawo obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Zaś art. 90 ust. 1 i 2 mówi, że jeżeli towary i usługi są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik obowiązany jest do określenia właściwych kwot, co do których ma prawo do odliczenia, a jeśli nie jest w stanie wyodrębnić tych kwot podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

A zatem świadczenie usług udzielania pożyczek, mimo że nie będzie stanowiło podstawowej działalności przedsiębiorcy, może wiązać się z koniecznością stosowania proporcji przy odliczaniu VAT naliczonego od kosztów, których nie można w sposób bezpośredni powiązać ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem od towarów i usług np. kosztów usług księgowych.

Proporcję, zgodnie z art. 90 ust. 3 i 4 Ustawy, ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo. Proporcję określa się procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy i zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej. Należy zwrócić uwagę, że przy obliczaniu proporcji rocznej, poza sprzedażą krajową zwolnioną przedmiotowo z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38, w mianowniku współczynnika proporcji powinno się uwzględnić także obroty z tytułu świadczenia usług udzielania pożyczek niepodlegających opodatkowaniu w Polsce.

POŻYCZKI OTRZYMANE A PODATEK VAT

Nawiązując do wspomnianego wcześniej art. 28b Ustawy, zgodnie z którym miejscem świadczenia usługi na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, w sytuacji kiedy to kontrahent zagraniczny udzielił polskiemu podatnikowi pożyczki, będziemy mieli do czynienia z importem usług, a zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT z tytułu tej transakcji będzie polski podmiot.

Import usług należy opodatkować odpowiednią krajową stawką podatku VAT przewidzianą dla danej usługi, a zatem w momencie spłaty odsetek od pożyczki na rzecz podmiotu z zagranicy, podatnik z Polski ma obowiązek rozpoznać i rozliczyć import usług zwolnionych. Do rozpoznania importu usług nie jest konieczne posiadanie faktury bądź innego dokumentu wystawionego przez pożyczkodawcę, import usług możemy rozpoznać np. na podstawie wyciągu bankowego na którym zaewidencjonowano dokonaną spłatę odsetek.

Import usług zwolnionych od kontrahentów z Unii Europejskiej wykazujemy po stornie podatku należnego w kwocie netto w polu 29 deklaracji VAT-7 lub VAT-7K oraz w pliku JPK_VAT, zaś od kontrahentów spoza UE w polu 27 deklaracji VAT-7 lub VAT-7K oraz w pliku JPK_VAT. Importu usług zwolnionych nie wykazuje się po stronie podatku naliczonego.

---

---

ZOBACZ TAKŻE:

• Biała lista a odsetki od pożyczki
• Biała lista podatników VAT
• Outsourcing usług księgowych dla dużych i średnich firm

---

 

Katarzyna Pożarowszczyk
Ekspert ds. podatku VAT w biurze rachunkowym MDDP Outsourcing w Warszawie