Wynagrodzenie minimalne – jakich zmian wymaga od nas Unia Europejska?

Aktualizacja: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło 26 sierpnia 2024 r. gotowy projekt zmian w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu. Dokument ten zawiera szczegółowe rozwiązania dotyczące nowego sposobu ustalania płacy minimalnej, uwzględniając wytyczne Unii Europejskiej oraz postulaty partnerów społecznych. Projekt zakłada wprowadzenie matematycznych wskaźników i mechanizmów korekcyjnych, mających na celu zapewnienie adekwatnego poziomu wynagrodzenia minimalnego oraz większą rolę dialogu społecznego w jego kształtowaniu.

Unia Europejska zobowiązała Polskę do dostosowania przepisów dotyczących wynagrodzenia minimalnego zgodnie z dyrektywą UE 2022/2041. Nowa ustawa ma zagwarantować sprawiedliwe wynagrodzenie, zapewniające godny poziom życia. Dowiedz się, jakie zmiany czekają nas w kwestii płacy minimalnej i jak wpłyną one na rynek pracy w Polsce.

W 2022 roku kraje członkowskie Unii Europejskiej zostały zobowiązane do przyjęcia przepisów, które wdrożą postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2022 r., str. 33). Dwuletni termin na implementację mija w tym roku.

Nowa ustawa o wynagrodzeniu minimalnym – dlaczego jest konieczna?

W polskim porządku prawnym obowiązuje już wprawdzie od 2002 roku ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, jednak Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podjęło decyzję o konieczności opracowania i uchwalenia nowego aktu, który zastąpi dotychczas obowiązujące przepisy i zapewni zgodność z postanowieniami dyrektywy. W związku z powyższym, w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów opublikowano założenia projektu nowej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Planowany termin jego przyjęcia to III lub IV kwartał bieżącego roku.

Dyrektywa UE 2022/2041 – kluczowe wymogi

Jak określono w przepisach dyrektywy, wynagrodzenia minimalne uznaje się za adekwatne, jeżeli są sprawiedliwe w stosunku do rozkładu wynagrodzeń w danym państwie członkowskim i zapewniają godny poziom życia pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie podkreślono, że dyrektywa nie ma na celu ani harmonizacji poziomu wynagrodzeń minimalnych w Unii, ani ustanowienia jednolitego mechanizmu ustalania wynagrodzeń minimalnych. Sugeruje się, że do oceny adekwatności wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie powinny stosować wskaźniki i wartości referencyjne, takie jak na przykład 60% mediany wynagrodzeń brutto, 50% przeciętnego wynagrodzenia brutto, czy też 50 lub 60% przeciętnego wynagrodzenia netto. Co istotne, przepisy europejskie duży nacisk kładą na rolę partnerów społecznych w ustalaniu minimalnych wynagrodzeń. Podkreśla się, że przeciętne wynagrodzenia są najwyższe w tych krajach Unii, w których wysokość pensji, w tym minimalnej, nie jest określana ustawowo, a w drodze rokowań zbiorowych. Dlatego też kraje, w których poziom zasięgu rokowań zbiorowych nie przekracza 80%, powinny podjąć działania stwarzające warunki do zwiększenia tego zasięgu.

Propozycje Konfederacji Lewiatan – co zmieni się w polskim prawie?

W związku z koniecznością dostosowania polskich przepisów do europejskiego porządku prawnego, swoje postulaty wysuwają przedsiębiorcy. Prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, sugeruje odniesienie minimalnego wynagrodzenia do referencyjnej wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Jednak, jak przewiduje, nie byłoby to rozwiązanie satysfakcjonujące dla związków zawodowych. Dlatego też doradca Konfederacji Lewiatan proponuje dodatkowo gwarancję podwyżki płacy minimalnej o wysokość inflacji. Poza tym podkreśla, że konieczne jest większe powiązanie wynagrodzenia minimalnego z aktualną lub prognozowaną sytuacją gospodarczą. Jak zauważa prof. Męcina, należy zmniejszyć rolę rządu w procesie ustalania płacy minimalnej na rzecz partnerów społecznych, a gdyby ci nie doszli do porozumienia, wynagrodzenie minimalne miałoby wynikać z matematycznej formuły, nie będąc przy tym poddane populistycznym zapędom rządzących, jak w ostatnich latach.

Czy nowa ustawa wprowadzi rewolucję? – przegląd planowanych zmian

Z opublikowanych założeń do projektu nowej ustawy o wynagrodzeniu minimalnym wynika jednak, że nie czeka nas duża rewolucja. Nowa ustawa ma powtarzać część rozwiązań, które są obecnie w mocy. Zdecydowano się utrzymać dwa terminy zmiany wysokości płacy minimalnej – od 1 stycznia i od 1 lipca – jeśli prognozowany wskaźnik inflacji na następny rok wynosi co najmniej 105%. Wskazano również, że, tak jak obecnie, istotną rolę w procesie ustalania wysokości płacy minimalnej ma pełnić Rada Dialogu Społecznego, będąca forum trójstronnej współpracy pomiędzy stroną pracowników, pracodawców oraz rządem. Planuje się także zachować mechanizm, w którym, w razie nieuzgodnienia przez Radę Dialogu Społecznego wysokości gwarancji płacowych, płaca minimalna zostanie ustalona przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. Projektowane przepisy nadal mają gwarantować coroczny wzrost wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w stopniu nie niższym niż prognozowany na dany rok wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem. Tak, jak dotychczas, planuje się stosowanie mechanizmu korygującego, gdy w roku poprzednim rzeczywisty wzrost cen różnił się od prognozowanego. Zdecydowano się jednak doprecyzować sposób kalkulowania wskaźnika weryfikacyjnego. Zgodnie z projektem, ma on być obliczany przez podzielenie wskaźnika cen w roku poprzednim przez prognozowany wskaźnik cen w roku poprzednim, w oparciu o który została ustalona wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Terminy i mechanizmy zmian wynagrodzenia minimalnego

Projekt nowej ustawy, dążąc do wypełnienia postanowień dyrektywy, zakłada przeprowadzenie co najmniej raz na cztery lata aktualizacji wynagrodzenia minimalnego w oparciu o następujące kryteria:

1. a) siłę nabywczą minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem kosztów utrzymania,
   b) ogólny poziom wynagrodzeń i ich rozkład,
   c) stopę wzrostu wynagrodzeń,
   d) długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany,
   e) relację minimalnego wynagrodzenia za pracę do przeciętnego wynagrodzenia.

Ustawa ma zawierać jednak gwarancję utrzymania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę na poziomie obowiązującym w roku negocjacji w przypadku gdyby, w wyniku analizy kryteriów, na podstawie których przeprowadzana jest aktualizacja minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalono, że wysokość płacy minimalnej w ostatnich latach wzrastała szybciej, niż wynikałoby to z analizowanych kryteriów.

Nowa ustawa ma również nadal regulować kwestie związane z minimalnym wynagrodzeniem godzinowym, mającym zastosowanie do umów zlecenia i umów o świadczenie usług. Co do zasady, zdecydowano się powtórzyć obecnie obowiązujące przepisy, wprowadzając jedynie zmiany w zakresie terminu wypłaty wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej, podwyższenia kary za zaniżanie wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej, wprowadzenia kary za niewypłacanie wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej.

Zaostrzenie sankcji za naruszenia praw pracowniczych

Co istotne, projekt zakłada większą niż dotychczas ochronę prawa pracownika do wynagrodzenia na poziomie co najmniej minimalnym, czego wyrazem ma być wprowadzenie nowych sankcji w Kodeksie pracy oraz Kodeksie karnym. Planuje się określić nowy typ przestępstwa oraz nowy typ wykroczenia, które związane są z naruszeniem prawa pracownika do wynagrodzenia za pracę, a także przewiduje się naliczanie odsetek za nieterminowe wypłacenie należnych pracownikom wynagrodzeń. Projekt ma również podwyższyć sankcje za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Jest pewnym, że projektowane zmiany nie będą miały zastosowania do wynagrodzenia minimalnego za 2025 rok, ponieważ to, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, musi zostać ustalone do 15 września bieżącego roku. Można się natomiast spodziewać, że płaca minimalna obowiązująca w 2026 roku zostanie już ustalona w oparciu o nową ustawę.

Autorka: Martyna Ścierska, Starsza Specjalistka ds. Kadr i Płac z katowickiego biura MDDP Outsourcing

#HR #PrawoPracy #WynagrodzenieMinimalne #UniaEuropejska #KonfederacjaLewiatan #Polska #MDDPOutsourcing