Wysokość przychodu a umorzenie własnych udziałów

Istotą umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest ich prawne unicestwienie. Skutkuje to ustaniem wszelkich praw i obowiązków wynikających z posiadanych udziałów, zarówno w aspekcie majątkowym jak i korporacyjnym. Umorzenie udziałów może zostać sfinansowane poprzez obniżenie kapitału zakładowego spółki lub z czystego zysku, dzięki czemu kapitał zakładowy nie ulegnie zmianie.

Uwarunkowania prawne

Kwestie związane z umorzeniem udziałów w spółce z o. o. reguluje art. 199 Kodeksu Spółek Handlowych. Podstawowymi warunkami przeprowadzenia umorzenie jest wpisanie spółki do KRS oraz zapis w umowie spółki, który dopuszcza możliwość umorzenia a także przewiduje tryb i warunki jego przeprowadzenia.

Istnieją trzy rodzaje umorzenia udziałów:

1. Dobrowolne – może mieć miejsce wyłącznie za zgodą wspólnika i polega na nabyciu udziałów przez spółkę. W zależności od ustalonych warunków, może zostać przeprowadzone za wynagrodzeniem lub bez
2. Przymusowe – w tym trybie zgoda wspólnika nie jest wymagana, jednak konieczny jest zapis w umowie spółki precyzyjnie określający przesłanki, po spełnieniu których umorzenie przymusowe może mieć miejsce.  Ponadto może ono nastąpić jedynie za wynagrodzeniem
3. Automatyczne (warunkowe) – to rodzaj umorzenia przymusowego za wynagrodzeniem niewymagającego zgody wspólników z tą różnicą, że następuje po ziszczeniu się zdarzeń ściśle określonych w umowie spółki. Jako przykład takich zdarzeń wymienić można np. śmierć wspólnika.

Zgodnie z art. 200 Kodeksu Spółek Handlowych spółka nie może obejmować, nabywać ani  przyjmować w zastaw własnych udziałów. Przewidziane zostały jednak pewne wyjątki, jednym z nich jest nabycie udziałów w celu ich dobrowolnego umorzenia.

Na przeprowadzenie dobrowolnego umorzenia składają się dwie czynności:

1. Nabycie udziałów od udziałowca przez spółkę
2. Umorzenie nabytych udziałów przez spółkę i zgłoszenie zmian do KRS

Skutki odpłatnego i nieodpłatnego zbycia udziałów w spółce

Jak już wspomniano, nabycie udziałów może mieć charakter odpłaty lub nieodpłatny.

W przypadku odpłatnego zbycia udziałów po stronie sprzedającego powstanie przychód podatkowy, wymagający odpowiedniego rozliczenia. Dochód podlegający opodatkowaniu według stawki 19% stanowi przychód ze zbycia udziałów pomniejszony o wydatki poniesione na nabycie lub objęcie tych udziałów, zarówno w przypadku osób fizycznych (art. 24 ust. 5d Ustawy o PIT) jak i osób prawnych (art. 12 ust. 4 pkt. 3 Ustawy o CIT). Należy również wskazać, że wydatki poniesione na nabycie udziałów stają się kosztem podatkowym dopiero w momencie odpłatnego zbycia tych udziałów.

 Nieodpłatne zbycie udziałów natomiast nie generuje po stronie sprzedającego przychodu, w związku z czym nie powstaje obowiązek podatkowy. Wydatki poniesione na nabycie bądź objęcie udziałów również nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodu, ponieważ nie zostały poniesione w celu jego osiągnięcia.

Wątpliwości mogą powstać podczas analizowania sytuacji drugiej strony transakcji, a mianowicie spółki która nabywa udziały własne bez wynagrodzenia w celu ich umorzenia. Po stronie spółki nie powstanie przychód podatkowy, ponieważ nie uzyskuje ona żadnego przysporzenia skutkującego zwiększeniem jej majątku. Nie powstaje również zobowiązanie finansowe wobec zbywającego, w związku z nieodpłatnym charakterem transakcji. Nie można zatem mówić ani o nieodpłatnym świadczeniu ani o umorzeniu zobowiązań spółki.

Potwierdzeniem takiego stanowiska są liczne interpretacje podatkowe, w tym interpretacja wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 11.03.2021 (0111-KDIB2-1.4010.465.2020.2.AP). W przedstawionym stanie faktycznych spółka z. o.o. planowała nieodpłatne nabycie a następnie umorzenie udziałów własnych celem pokrycia strat z lat ubiegłych poprzez obniżenie kapitału zakładowego. W uzasadnieniu Dyrektor KIS wskazał, że po stronie spółki nie powstanie przychód podatkowy, ponieważ „w sensie ekonomicznym nic nie uzyska i nie nastąpi po jej stronie żadne przysporzenie majątkowe”.

Autor: Magdalena Terentowicz, Księgowa w MDDP Outsourcing