Zwolnienie z pracy z tytułu honorowego oddania krwi

1 lipca 2023 roku na terenie Polski został zniesiony stan zagrożenia epidemicznego, spowodowany zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Wiele osób odetchnęło wtedy z ulgą na myśl o wyczekanym końcu pandemii. Niektóre zmiany wprowadzone w czasie stanu epidemicznego zostaną z nami na dłużej, niektóre przestały już obowiązywać. W tym artykule przyjrzymy się bliżej kwestii zwolnienia od pracy z tytułu honorowego oddania krwi, którego wymiar w czasie pandemii został zwiększony.

Zgodnie z ustawą z dnia 21 stycznia 2021 roku każdy honorowy dawca krwi, który oddał krew lub jej składniki, w tym osocze po chorobie Covid-19, mógł liczyć na zwolnienie z pracy w wymiarze dwóch dni: w dniu oddania krwi lub jej składników oraz w dniu następnym (wcześniej dzień wolny przysługiwał wyłącznie w dniu oddania krwi). Taka zmiana miała zachęcić do oddawania krwi oraz jej składników (zwłaszcza osocza), co miało wspomagać służbę zdrowia w walce z pandemią.

W teorii takie rozwiązanie miało przestać obowiązywać po zniesieniu stanu epidemicznego, jednak zgodnie z ustawą o Krajowej Sieci Onkologicznej z 9 marca 2023 roku, honorowemu dawcy krwi nadal przysługują dwa dni zwolnienia od pracy w związku z oddaniem krwi. Zwiększony wymiar zwolnienia został utrzymany, ponieważ zgodnie z argumentacją Ministerstwa Zdrowia, krew jest bardzo potrzebna również w przypadku leczenia onkologicznego. Pracodawca ma obowiązek udzielić zwolnienia od pracy na podstawie zaświadczenia wydanego przez Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zwolnienie z pracy dla dawcy krwi

Zwróćmy jednak uwagę na zapisy obu ustaw. Wg wspomnianej ustawy z 2021 roku wprowadzono następujące zmiany:

„…w  przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii honorowemu dawcy krwi, który oddał krew lub jej składniki, w tym osocze po chorobie COVID-19, przysługują uprawnienia, o których mowa w art. 9, z tym że wymiar zwolnienia od pracy oraz zwolnienia od wykonywania czynności służbowych przysługuje w dniu, w którym oddał krew lub jej składniki, oraz w dniu następnym…”. (art. 9a ust. 1 pkt 1. ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1777)

Natomiast ustawa z 9 marca 2023 roku dopuszcza możliwość otrzymania zwolnienia od pracy tylko w przypadku oddania samej krwi:

„…zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym…”

Ustawa usuwa również wyżej wymieniony art. 9a ust. 1 pkt 1.

Wynika z tego, iż oddanie wyłącznie składników krwi nie będzie uprawniać do zwolnienia od pracy. W ustawie mowa jest bowiem o samej krwi, a nie o jej składnikach. Zaświadczenia wydawane przez uprawnione centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa powinny jasno określać, jaki materiał został pobrany. Pozostaje pytanie, w jaki sposób pracodawcy będą podchodzić do tego zagadnienia. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca mimo wszystko udzielił pracownikowi dodatkowego dnia wolnego z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, nawet jeśli ten nie oddał pełnej krwi, a wyłącznie jej składniki. Kodeks pracy określa bowiem maksymalny czas pracy pracownika oraz minimalne okresy odpoczynku (włączając w to przerwy w pracy), jakie pracodawca musi mu zapewnić.

Podstawa prawna:

• ustawa z 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 159)
• ustawa z 9 marca 2023 r. o Krajowej Sieci Onkologicznej (Dz.U. z 2023 r. poz. 650)
• ustawa z 22 sierpnia 1997 o publicznej służbie krwi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 318; ost.zm. poz. 650)
• https://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/9313815,dlaczego-honorowy-dawca-osocza-nie-ma-juz-prawa-do-dwudniowego-zwolnie.html; dostęp: 13.10.2023

Autor: Anna Burzyńska-Specjalista ds. Kadr i Płac w warszawskim biurze rachunkowym MDDP Outsourcing