Czym jest nabycie sprawdzające? Kto kogo sprawdza w trakcie nabycia sprawdzającego? Jakie są prawa i obowiązki sprawdzającego? Jakie prawa i obowiązki ma sprawdzany? Jakie kary mogą być nałożone w związku z nabyciem sprawdzającym? Odpowiedzi na powyższe pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

Począwszy od 2022 roku, wraz z wprowadzeniem Polskiego Ładu zostały dodane kolejne narzędzia, by organy skarbowe mogły kontrolować uczciwość podatników. Chodzi o art. 94k ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, na podstawie którego wprowadzono tzw. nabycie sprawdzające.

Jak wygląda nabycie sprawdzające

Nabycie sprawdzające polega na nabyciu towarów lub usług w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, w zakresie:

• ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej,
• wydawania nabywcy paragonu fiskalnego.

Założeniem powyższego jest zapewnienie możliwości pracownikom instytucji państwowej (np. urzędu skarbowego) przyjścia do punktu usługowego bądź sklepu w charakterze osoby prywatnej i zweryfikowanie, czy po dokonaniu zakupu sprzedaż zostanie ujęta na kasie fiskalnej i czy nabywcy zostanie wydany paragon.

Uprawnienia sprawdzającego i sprawdzanego podmiotu

Osoba uprawnioną do bycia sprawdzającym dokonującym nabycia sprawdzającego wg ustawy jest:

• osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej KAS wykonująca czynności służbowe w jednostce organizacyjnej, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 4 ustawy (urząd skarbowy) albo pkt. 5 ustawy (urząd celno-skarbowy wraz z podległymi oddziałami celnymi),
• funkcjonariusz pełniący służbę w urzędzie celno-skarbowym lub podległym mu oddziale celnym.

Nabycie sprawdzające jest dokonywane na podstawie legitymacji służbowej i stałego upoważnienia udzielonego przez naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego, które zawiera:

• oznaczenie organu,
• datę i miejsce wystawienia,
• wskazanie podstawy prawnej,
• wskazanie sprawdzającego,
• podpis osoby udzielającej upoważnienia.

Naczelnik urzędu skarbowego i naczelnik urzędu celno-skarbowego może dokonywać nabycia sprawdzającego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z kolei jeśli chodzi o sprawdzanego to ustawa definiuje go jako:

• podatnika dokonującego sprzedaży towarów lub usług, u którego jest dokonywane nabycie sprawdzające, albo
• osobę dokonującą w imieniu i na rzecz podatnika, o którym mowa w lit. a, sprzedaży towarów lub usług.

Nabycie sprawdzające jest dokonywane w miejscu sprzedaży towarów lub świadczenia usług przez sprawdzanego.  Niezwłocznie po nabyciu towaru lub usługi od sprawdzanego sprawdzający okazuje sprawdzanemu legitymację służbową i informuje sprawdzanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego, a także poucza sprawdzanego o jego prawach i obowiązkach. Na żądanie sprawdzanego sprawdzający okazuje również stałe upoważnienie do dokonywania nabycia sprawdzającego.

Towar nabyty w toku nabycia sprawdzającego jest niezwłocznie zwracany sprawdzanemu wraz z paragonem fiskalnym dokumentującym sprzedaż tego towaru, jeżeli paragon ten został wydany. Towar nie podlega zwrotowi, jeżeli z uwagi na jego rodzaj lub szczególne właściwości nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż. W takim przypadku towar może być pozostawiony za zgodą sprawdzanego w miejscu jego nabycia.

Co ważne- paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż towaru nabytego w toku nabycia sprawdzającego nie zwraca się w przypadku:

• odmowy zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar,
• jeżeli z uwagi na jego rodzaj lub szczególne właściwości nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż,
• odstąpienia od zwrotu towaru przez sprawdzającego.

Sprawdzany musi pamiętać, że jest obowiązany do:

• przyjęcia zwracanego towaru,
• przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru,
• zwrotu zapłaty otrzymanej za:
  • zwracany towar,
  • towar stanowiący dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego podlegający zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów. Mimo tego, iż towar ten nie polega zwrotowi to płatność musi zostać zwrócona.

Nabyciu sprawdzającemu może podlegać również nabycie usług. Jeśli jednak usługa została wykonana w toku nabycia sprawdzającego nie podlega zwrotowi paragon, ani też płatność za usługę. Przykładem są usługi kosmetyczne czy fryzjerskie, za które zapłata ma miejsce po ich wykonaniu. Natomiast w przypadku gdy usługa, za którą sprawdzający zapłacił, nie została wykonana, sprawdzany jest obowiązany do zwrotu otrzymanej zapłaty. Tak samo jeśli chodzi o paragon fiskalny – jeżeli w toku nabycia sprawdzającego został wydany paragon fiskalny, a usługa nie została wykonana, sprawdzany jest obowiązany do przyjęcia tego paragonu, chyba że odmówił zwrotu otrzymanej zapłaty.

Udokumentowanie nabycia sprawdzającego

Podczas nabycia sprawdzającego, sprawdzany może otrzymać dwa rodzaje dokumentów:

1. Gdy nie stwierdzono nieprawidłowości otrzymuje notatkę służbową sporządzona przez sprawdzającego, która zawiera:

• datę i miejsce (adres) dokonania nabycia sprawdzającego,
• wskazanie sprawdzanego – dane identyfikacyjne sprawdzanego,
• wartość sprzedaży brutto, w tym wskazanie kwoty należnego podatku od towarów i usług,
• numer paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej,
• wskazanie sprawdzającego – dane osoby sprawdzającej.

2. Protokół z nabycia sprawdzającego, gdy:

• w toku nabycia sprawdzającego stwierdzono naruszenie w zakresie wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej i wydawania nabywcy paragonu fiskalnego,
• zaistniały okoliczności uzasadniające niezwracanie nabytego towaru, o których mowa była już powyżej,
• nabycie sprawdzające dotyczy usługi,
• sprawdzany odmówił przyjęcia zwracanego towaru, zwrotu otrzymanej zapłaty za zwracany towar lub przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru.

Protokół zawiera w szczególności:

• oznaczenie organu,
• datę i miejsce (adres) dokonania nabycia sprawdzającego,
• numer stałego upoważnienia do dokonania nabycia sprawdzającego,
• wskazanie sprawdzającego,
• wskazanie sprawdzanego, w tym jego imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, numer PESEL oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości,
• wskazanie podatnika, jeżeli sprawdzanym jest osoba dokonującą w jego imieniu i na jego rzecz sprzedaży towarów lub usług,
• określenie nabytego towaru lub usługi oraz wartość sprzedaży brutto, w tym wskazanie kwoty należnego podatku od towarów i usług,
•  informację:
  • o zwrocie towaru, albo
  • że towar nie podlega zwrotowi lub o pozostawieniu towaru w miejscu jego nabycia – w przypadku okoliczności opisanych wyżej, albo
  • o odstąpieniu od zwrotu towaru i niedokonaniu zwrotu paragonu fiskalnego, albo
  • o wykonaniu usługi i jej rodzaju, albo
  • o zwrocie zapłaty za niewykonaną usługę lub paragonu fiskalnego,
• informację o:
  • odmowie przyjęcia zwracanego towaru,
  • odmowie zwrotu otrzymanej zapłaty za zwracany towar lub niewykonaną usługę i niedokonaniu zwrotu paragonu fiskalnego,
  • odmowie przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru albo niewykonanej usługi;
• numer paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej, a w przypadku ich braku wskazanie przyczyny,
• opis stwierdzonego naruszenia w zakresie wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków ewidencjonowania sprzedaży przy zastosowaniu kasy rejestrującej i wydawania nabywcy paragonu fiskalnego, w przypadku ich stwierdzenia,
• omówienie dokonanych w protokole poprawek, skreśleń i uzupełnień,
• wykaz załączników, które dołączono do protokołu,
• podpis sprawdzającego i sprawdzanego, a w razie odmowy podpisania protokołu przez sprawdzanego – wzmiankę o tym zamieszczoną na końcu protokołu,
• miejsce i datę sporządzenia.

Zarówno protokół jak i notatkę służbową sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymuje sprawdzany.

Kary związane z nabyciem sprawdzającym

W związku z nabyciem sprawdzającym może zostać nałożona:

1. Kara za utrudnianie kontroli:

Kto osobie uprawnionej do dokonania nabycia sprawdzającego udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej:

• podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych, albo
• podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (w przypadku mniejszej wagi).

•  Kara za odmowę przyjęcia zwracanego towaru, paragonu lub odmowę zwrotu otrzymanej zapłaty

Kto osobie uprawnionej do dokonania nabycia sprawdzającego odmawia przyjęcia zwracanego towaru nabytego w toku nabycia sprawdzającego, przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru lub usługi niewykonanej w toku nabycia sprawdzającego wydanego tej osobie w toku nabycia sprawdzającego, lub zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar nabyty w toku nabycia sprawdzającego lub usługę niewykonaną w toku nabycia sprawdzającego – podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Autor: Ewelina Kukulska, Team Leader w obszarze Księgowości w MDDP Outsourcing.