Załóżmy, że nasza firma chce obecnie zatrudnić obywatela Ukrainy– co dalej? Poniżej zawarliśmy najważniejsze informacje, jakie muszą przyswoić sobie zarówno przedsiębiorcy, jak i zainteresowani pracą obywatele Ukrainy.

Przede wszystkim naznaczyć należy, że „Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa” – popularnie zwana „specustawą o ochronie uchodźców” – wskazuje wyraźnie, że podstawowym odbiorcą nowych regulacji prawnych są obywatele Ukrainy, którzy przekroczyli granicę Polski po 24 lutego 2022 roku, w związku z wybuchem wojny na terenie ich kraju. Zatem część regulacji zawartych w ustawie może nie znaleźć zastosowania dla tych Ukraińców, którzy są w naszym kraju już od dłuższego czasu (dłużej niż od wybuchu wojny). Warto też pamiętać, że w przypadkach wyłączonych z regulacji zawartych w ustawie nie mówimy tylko o Ukraińcach z długoletnim stażem pracy w Polsce – znane są bowiem przypadki osób, które przekroczyły granicę 23 lutego i przepisy wspomnianej ustawy ich nie dotyczą.

PESEL dla obywatela Ukrainy

Uchodźcy z Ukrainy powinni posiadać numer PESEL, mogą również aktywować profil zaufany i mieć dostęp do aplikacji mObywatel. Szczegółowa instrukcja uzyskania numeru PESEL, aktywowania profilu zaufanego i aplikacji mObywatel – znajduje się tutaj > Posiadanie numeru PESEL jest bardzo ważne, by móc bezproblemowo dopełnić pozostałych formalności związanych z zatrudnieniem. Zatrudnienie uchodźcy z Ukrainy nie będzie różniło się w szczególny sposób od zatrudnienia Polaka. Tak jak i w przypadku zatrudnienia Polaka trzeba dopełnić formalności w ZUS i w urzędzie skarbowym. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka istotnych różnic, które omawiamy w niniejszym artykule.

O czym musi pamiętać pracodawca?

Kiedy uchodźca posiada już numer PESEL i objęty jest przepisami specustawy, zatrudnienie wiąże się z tymi samymi obowiązkami, jakie dotyczą obywateli Polski. Pracodawca musi natomiast pamiętać, aby potwierdzić fakt zatrudnienia obywatela Ukrainy – uchodźcy w terminie 14 dni licząc od dnia rozpoczęcia pracy. Stosowne oświadczenie należy złożyć w urzędzie pracy właściwym dla siedziby pracodawcy lub online poprzez portal www.praca.gov.pl. Obowiązek ten dotyczy zarówno pracownika w rozumieniu umowy o pracę, jak również zleceniobiorcy czy nawet studenta lub ucznia.

Kwestia nadania numeru PESEL Ukraińcom z automatu niejako reguluje ubezpieczenie pracownika z Ukrainy w Polsce – postępujemy tu dokładnie tak samo, jak w przypadku pracownika z Polski, czyli pamiętamy o zgłoszeniu do ZUS. Jeśli zaś chodzi o kwestie naliczania podatku u zleceniobiorców, zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy o PIT osoba, która posiada na terytorium Polski swoje centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa w naszym kraju ponad 183 dni w danym roku podatkowym, jest de facto polskim rezydentem podatkowym. Dobrze, aby obywatel Ukrainy przedstawił urzędnikowi certyfikat rezydencji podatkowej lub złożył oświadczenie, że jego centrum interesów życiowych jest (i przez najbliższy czas pozostanie) w Polsce.

Jak to często jednak bywa, „diabeł tkwi w szczegółach”. Uchodźcy często nie wiedzą na jak długo zostaną w danym miejscu, czy wrócą (oraz kiedy) do swojego kraju lub czy nie wyjadą dalej w głąb Europy. W przypadku takich niewiadomych, najbezpieczniej będzie wybrać opcję zryczałtowanego opodatkowania przychód. Warto pamiętać, że Państwowa Inspekcja Pracy oferuje nieodpłatne porady prawne, zarówno dla przedsiębiorców, którzy chcą zatrudnić Ukraińców, jak i dla samych obywateli Ukrainy. Dostępne są także ukraińskie i rosyjskie wersje językowe porad.

O czym musi pamiętać obywatel Ukrainy?

Po pierwsze: obywatel Ukrainy musi być ostrożny. Bez wątpienia większość firm chcących zatrudnić uchodźcę kierować będzie się uczciwą chęcią nawiązania współpracy zawodowej. Nie można jednak wykluczyć, że szukając pracy obywatel Ukrainy nie trafi na oszustów. Z pewnością znajdą się osoby, które będą chciały wykorzystać sytuację, nieznajomość przepisów czy bariery językowe. Dlatego ważna jest weryfikacja wszystkich uzyskanych informacji i właściwym adresem, pod którym można uzyskać pomoc tj. dowolny urząd pracy.              

Należy  pamiętać, że każda forma świadczenia pracy w Polsce musi być określona w umowie, która będzie zawierała warunki pracy oraz wynagrodzenia. Dlatego warto, aby Ukrainiec podejmujący pracę w Polsce domagał się pisemnej formy umowy o pracę lub umowy cywilno-prawnej (np. umowy zlecenia). Praca bez podpisanej umowy jest w Polsce nielegalna, a także pozbawia pracownika czy zleceniobiorcy wszelkich praw.

Oprócz instytucji publicznych, które pomagają Ukraińcom w Polsce, funkcjonuje także specjalna organizacja związkowa broniąca praw pracowniczych obywateli Ukrainy, pracujących w Polsce. To Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników Ukraińskich w Polsce. 

Якщо ви біженець з України і хочете легально працювати в Польщі, пам’ятайте:

1. Будьте обережні! Більшість компаній бажають чесно найняти громадянина України, але можна нарватися на шахраїв. Деякі, можливо, захочуть скористатися ситуацією, незнанням правил чи мовним бар’єром.

2. Тому перевіряйте надійні джерела – насамперед повітові бюро зайнятості, їхні сайти та портал Центральної бази пропозицій роботи (https://oferty.praca.gov.pl/)

3. На сайті Національної інспекції праці ви знайдете безкоштовні юридичні консультації, також українською та російською мовами.

4. Веб-сайти із закінченням „GOV.PL” є державними, надійними адресами. Там ви знайдете інформацію про ринок праці та допомогу для українців.

5. Усі послуги з цього приводу польськими представництвами є безкоштовними

6. Робота в Польщі повинна мати контракт. Працювати без контракту – незаконно. Якщо ви працюєте без контракту, у вас не буде прав на роботу.

7. Якщо ви помітили порушення на робочому місці, повідомте про це в Національну інспекцію праці, а якщо ви стали жертвою злочину – в поліцію. 8. У Польщі діє профспілка громадян України: Міжпідприємна профспілка українських робітників у Польщі.

Jeśli jesteś uchodźcą z Ukrainy i chcesz legalnie pracować w Polsce, pamiętaj:

1. Bądź ostrożny! Większość firm chcące uczciwie zatrudnić obywatela Ukrainy, ale możesz trafić na oszustów. Niektórzy mogą chcieć wykorzystać sytuację, nieznajomość przepisów czy bariery językowe.

2. Dlatego sprawdzaj wiarygodne źródła – przede wszystkim Powiatowe Urzędy Pracy ich strony internetowe oraz portal Centralnej Bazy Ofert Pracy ( https://oferty.praca.gov.pl/ ).

3. Na stronie Państwowej Inspekcji Pracy znajdziesz darmowe porady prawne, także po ukraińsku i rosyjsku.

4. Strony internetowe z końcówką „GOV.PL” to adresy rządowe, wiarygodne. Tam znajdziesz informacje o rynku pracy i pomocy dla Ukraińców.

5. Wszystkie usługi jakie oferują w tym temacie polskie urzędy są bezpłatne.

6. Praca w Polsce musi mieć umowę. Praca bez umowy jest nielegalna. Jeśli będziesz pracować bez umowy, nie będziesz mieć praw pracowniczych.

7. Jeśli zauważysz nieprawidłowości w zakładzie pracy, zgłoś to do Państwowej Inspekcji Pracy, a jeśli padłeś ofiarą przestępstwa – na policję.

8. W Polsce działa związek zawodowy dla obywateli Ukrainy: Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników Ukraińskich w Polsce.

Pod Redakcją: Edyta Stolarek, Senior Manager Obszaru Payroll, MDDP Outsourcing.