W ostatnich latach uchwalono szereg istotnych zmian w Ustawie o Rachunkowości. Jedną z ważniejszych nowości jest wprowadzenie nowych kategorii podmiotów gospodarczych – kolejno jednostek mikro i jednostek małych. Ich pojawienie się w ustawie związane jest przede wszystkim z koniecznością dostosowania prawa polskiego do unijnych dyrektyw.
Zmiany polegają głównie na uproszczeniu zasad sporządzania sprawozdań finansowych dla wyżej wymienionych jednostek. Posiadanie statusu małej lub mikro jednostki nie jest obligatoryjne. Decyzję o tym, czy dany organ może być uznany za daną jednostkę, podejmuje organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki. O stosowaniu przez jednostkę uproszczonych rozwiązań należy poinformować w przyjętych zasadach rachunkowości.
Według Ustawy o Rachunkowości, jednostkami mikro mogą być:
a) spółki prawa handlowego, inne osoby prawne oraz oddziały przedsiębiorców zagranicznych, które w danym roku obrotowym i w roku go poprzedzającym nie przekroczyły dwóch z trzech wielkości:
Warto również zauważyć, że przekroczenie danych wielkości w danym roku obrotowym nie powoduje zmiany jego wielkości. Stanie się to dopiero wówczas, gdy taka sytuacja powtórzy się na przestrzeni co najmniej dwóch lat.
b) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli przychody netto tych jednostek ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych wyniosły równowartość w walucie polskiej nie mniej niż 1 200 000 euro i nie więcej niż 2 000 000 euro za poprzedni rok obrotowy. Jednostki te mogą być również uznane za jednostki mikro, gdy ich przychody nie przekroczyły 1 200 000 euro, pod warunkiem, że złożyły zawiadomienie do właściwego urzędu skarbowego
W tym miejscu warto odnotować kolejną zmianę w Ustawie – w art. 3 ust. 3 UoR – od 1 stycznia 2016r. wielkości wyrażone w euro oblicza się po średnim kursie ogłoszonym przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy (wcześniej był to 30.09.). Zmiana ta ma na celu ujednolicenie przepisów zawartych w Ustawie o Rachunkowości i Ustawie o CIT.
c) jednostki mikro to także stowarzyszenia, związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, fundacje, przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, społeczno-zawodowe organizacje rolników, organizacje samorządu zawodowego, organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła i Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – pod warunkiem, że nie prowadzą działalności gospodarczej.
Jednostki mikro mogą sporządzać uproszczone sprawozdanie finansowe według wzoru z załącznika 4 do ustawy. Bilans i rachunek zysków i strat zostały w znacznej mierze skrócone. Spółki mikro nie muszą przygotowywać zestawienia zmian w kapitale własnym, rachunku przepływów pieniężnych oraz informacji dodatkowej (o ile przedstawią informacje uzupełniające do bilansu).
Co więcej, zobligowane do tego jednostki nie muszą sporządzać sprawozdania z działalności, pod warunkiem przedstawienia informacji o nabyciu udziałów (akcji) w informacji dodatkowej.
W aktywach bilansu obowiązuje podstawowy podział na aktywa trwałe i obrotowe, natomiast w pasywach wyróżniony został kapitał podstawowy, a także rezerwy na zobowiązania oraz zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek. W rachunku zysków i strat rozwinięty powinien być segment z działalności operacyjnej, inne rodzaje działalności zawierają się pod nazwą pozostałe przychody i zyski lub pozostałe koszty i straty.
Jednostki mikro mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności, dokonując wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów. Dodatkowo jednostki te nie mogą stosować do wyceny aktywów i pasywów według według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia, musi stosować wartości historyczne.
Od tego roku funkcjonuje także pojęcie jednostek małych. Są to spółki handlowe oraz inne osoby prawne, z wyłączeniem jednostek sektora finansów publicznych oraz podmiotów finansowych, którew danym roku obrotowym i w roku go poprzedzającym nie przekroczyły dwóch z trzech wielkości:
Jednostki małe to także osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, których przychody netto za poprzedni rok obrotowy w walucie polskiej przekroczyły 1 200 000 euro.
Podobnie jak jednostki mikro, również podmioty małe nie mają obowiązku sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym i rachunku przepływów pieniężnych. Jednostki te muszą przygotować sprawozdanie z działalności, mogą jednak pomijać wskaźniki niefinansowe oraz informacje dotyczące zagadnień środowiska naturalnego i zatrudnienia.
Wzór uproszczonych sprawozdań dla tych jednostek znajduje się w załączniku nr 5 do UoR. W porównaniu do wzoru bilansu dla spółek mikro, jest on znacznie bardziej rozbudowany, a rachunek zysków i strat występuje zarówno w wariancie porównawczym, jak i kalkulacyjnym. Również w informacji dodatkowej powinna być zawarta znacznie większa ilość informacji.
Podmioty małe i mikro muszą zrezygnować z wyceny aktywów i pasywów według ich wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia, jak również mogą odstąpić odustalania aktywów i tworzenia rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Przedsiębiorstwa te mogą również dokonywać kwalifikacji umów leasingowych według zasad prawa podatkowego.
Powyższe uproszczenia z pewnością pozwolą mniejszym przedsiębiorstwom obniżyć koszty prowadzenia rachunkowości, jak również zredukować te związane z samym przygotowaniem sprawozdań finansowych. Wcześniej obowiązujące przepisy były dla mniejszych przedsiębiorstw uciążliwe i zbyt skomplikowane. Według Ministerstwa Finansów celem zmian jest redukcja obciążeń administracyjnych. Co prawda, już wcześniej obowiązywały pewne uproszczenia dla mniejszych podmiotów, teraz jednak katalog podmiotów objętych uproszczeniami został znacznie poszerzony.
Na braku konieczności sporządzania pewnych elementów sprawozdań finansowych przez podmioty mikro skorzystają przede wszystkim spółki akcyjne, które obligatoryjnie muszą poddawać swoje sprawozdania badaniu przez biegłego rewidenta.
Ważną zmianą na plus jest również zezwolenie osobom fizycznym nieposiadającym obywatelstwa polskiego, których obroty za poprzedni rok nie przekroczyły 1 200 000 euro, na nieprowadzenie ksiąg rachunkowych. Do tej pory nie miały one takiego prawa, co przeczyło zasadzie równości.
Uproszczenie sporządzania bilansu, jak również wyłączenie niektórych elementów sprawozdania finansowego nie powinno wpłynąć negatywnie na zdolność do prawidłowej oceny sytuacji ekonomicznej podmiotu. Istotne z tego punktu widzenia informacje powinny być zawarte w informacji dodatkowej lub uzupełniającej do bilansu, a więc zasady rzetelności i wiernej prezentacji powinny zostać zachowane.
Wprowadzone uproszczenia powinny, poprzez ograniczenie barier dla niewielkich podmiotów, pozytywnie oddziaływać na warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, a co za tym idzie, na wzrost konkurencyjności gospodarki. Od roku 2017 szykują się kolejne zmiany dla małych podmiotów, których sprawozdanie podlega badaniu przez biegłego rewidenta. Jednostki te, tak jak inne małe podmioty, będą mogły ustalać koszt wytworzenia produktu bez konieczności analizowania stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych.
Magdalena Michniewicz
MDDP Outsourcing: biuro rachunkowe w Warszawie