Odwrotne obciążenie w obrocie krajowym

Mechanizm odwrotnego obciążenia w transakcjach krajowych funkcjonował już w polskim ustawodawstwie do końca października 2019 roku. Od 1 listopada instytucję zastąpiono obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności (tzw. split payment) wraz z którym do ustawy VAT wprowadzono załącznik nr 15, w którym zawarto wykaz towarów i usług, których ten mechanizm dotyczy.

Okazuje się, że mocą ustawy z 9 marca 2023 o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw, wprowadzono również zmiany w ustawie VAT. Od 1 kwietnia 2023r. do 28 lutego 2025r. wprowadzono tym samym mechanizm odwrotnego obciążenia VAT w przypadku:

• dostawy gazu w systemie gazowym
• dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym
• świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z 12 czerwca 2015r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Rozwiązania w tym zakresie reguluje art. 145e-145k ustawy VAT.

Art.145e wskazuje ,że podatnikami w tym zakresie są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące nabywcą gazu, energii lub usługobiorcą tych uprawnień, jeżeli spełnione są łącznie warunki:

1. dokonywana jest dostawa gazu w systemie gazowym, dostawa energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym lub świadczona jest usługa w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych
2. nabywcą lub usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT
3. główna działalność nabywcy gazu lub energii polega na ich odsprzedaży i jego własne zużycie towarów jest nieznaczne (warunek nie dotyczy usług w zakresie przenoszenia uprawnień)
4. dostawa powyższych towarów lub świadczenie usług są dokonywane bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na:
   1. giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych
   2. rynku regulowanym lub OTF (Organised Trading Facility) w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.
5. dostawcą lub usługodawcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 (zwolnienie podmiotowe).

Przy spełnieniu powyższych warunków, podatnikami których obowiązuje czasowe odwrotne obciążenie są wg art. 145e ust. 2 zarejestrowani podatnicy VAT, w szczególności:

1. podmioty będące spółką prowadzącą giełdę towarową w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych
2. będące towarowym domem maklerskim lub domem maklerskim w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych oraz inne wskazane w powyższym artykule ustawy.

W przypadku czynności, których dotyczy czasowe odwrotne obciążenie, dostawca lub usługodawca nie rozlicza podatku należnego (art. 145e ust.1). Kwota podatku należnego stanowi jednocześnie kwotę podatku naliczonego. Kwota ta podlega odliczeniu przez nabywcę lub usługobiorcę na zasadach wynikających z przepisów art. 86 ustawy VAT.

Przepisy dotyczące powyższego zagadnienia będą stosowane do czynności, w odniesieniu do których obowiązek podatkowy powstał w okresie od 1 kwietnia 2023r. do 28 lutego 2025r. Warto wspomnieć, że obowiązek podatkowy w przypadku dostaw gazu czy energii elektrycznej powstaje z chwilą wystawienia faktury nie później niż z chwilą upływu terminu płatności.

Zgodnie z art. 145h w odniesieniu do świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, które są wymienione w załączniku nr 15 do ustawy VAT jako czynności objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności, obowiązek ten został wyłączony.

Prawidłowo wystawione faktury, które będą dokumentować czynności objęte odwrotnym obciążeniem zgodnie z art. 145g:

1. nie powinny zawierać danych dotyczących stawki podatku VAT
2. powinny zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie”.

Warto dodać, że zamiar dokonywania czynności objętych czasowym odwrotnym obciążeniem podlega również zgłoszeniu do naczelnika odpowiedniego urzędu skarbowego jeszcze przed ich dokonaniem. Wszelkie zmiany danych również powinny być zgłaszane w terminie 14 dni od ich zaistnienia. Niezłożenie zawiadomienia, złożenie go po terminie lub niezawiadomienie o zmianie danych podlega bowiem karze grzywny za wykroczenia skarbowe (art. 145k).

Monika Grab
Specjalista ds. VAT