Środki pieniężne, czeki i lokaty w sprawozdaniu

Gotówkę w kasie oraz zasoby posiadane na bieżących rachunkach bankowych wykazuje się w wartości nominalnej. W niektórych przypadkach należy pamiętać o naliczonych do dnia bilansowego odsetkach.

Ustawa o rachunkowości definiuje aktywa pieniężne jako aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz, zaliczając do nich również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. W sprawozdaniu finansowym prezentuje się je w pozycji B.III.1c aktywów bilansu, w podziale na:

• środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych,
• inne środki pieniężne oraz
• inne aktywa pieniężne.

Przykład

Na ostatni dzień roku obrotowego Spółka X posiadała:

• 100 000 zł na bieżącym rachunku w banku A i 15 000 zł na bieżącym rachunku w banku B;
• 20 000 dolarów (ekwiwalent w złotych według ksiąg to 60 000 zł) zgromadzonych na bieżącym rachunku walutowym;
• 12 000 zł oraz 1 000 euro w kasie (ekwiwalent w złotych według ksiąg to 4 600 zł).

Średnie kursy NBP na ten dzień były następujące: 1 euro = 4,5 zł 1 dolar = 3,5 zł.
Tego samego dnia spółka X dokonała przelewu 10 000 zł z banku A do banku B.

Ewidencja księgowa:

1. Ewidencja przelewu 10 000 zł z banku A, które na dzień bilansowy nie wpłynęły na rachunek w banku B
2. Wycena 20 000 dolarów zgromadzonych na bieżącym rachunku bankowym:20 000 dolarów x (3,5-3,0), powstają dodatnie różnice kursowe w kwocie 10 000 zł
3. Wycena 1000 euro w kasie prowadzonej w spółce:1000 euro x (4,5 – 4,6), powstają ujemne różnice kursowe w kwocie 100 zł

Przykład:

Na 31 grudnia, który jest ostatnim dniem roku obrotowego Beta sp. z o.o. posiadała lokatę terminową w wysokości 50 000 zł. Lokata została założona 30 listopada, a termin jej zapadalności przypada na 31 stycznia kolejnego roku obrotowego. Oprocentowanie lokaty wynosi 5%.
Ewidencja księgowa:

1. Naliczenie odsetek od lokaty za okres od dnia założenia do końca roku obrotowego:50 000 zł x 5 proc./12 = 208

Ustawa o rachunkowości wymaga, aby na ostatni dzień roku obrotowego przeprowadzić inwentaryzację aktywów pieniężnych – co do zasady drogą spisu z natury, z wyłączeniem środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, które inwentaryzuje się drogą uzyskania potwierdzenia salda.

Inwentaryzacja środków pieniężnych metodą spisu z natury polega na ustaleniu rzeczywistego stanu przez ich policzenie i porównanie ze stanem księgowym, a następnie ustaleniu, wyjaśnieniu i rozliczeniu różnic między stanem księgowym a rzeczywistym.

W praktyce polega ona na fizycznym policzeniu banknotów i monet w danych nominałach oraz weksli, czeków itp. zgromadzonych w kasie jednostki. Inwentaryzacja drogą uzyskania potwierdzenia salda wymaga, aby jednostka uzyskała od banku, w którym prowadzony jest rachunek bankowy, a następnie porównała z saldem w księgach rachunkowych dokument potwierdzający stan zgromadzonych środków pieniężnych. Ewentualne różnice należy wyjaśnić i odpowiednio zaprezentować.

Przykład

Na ostatni dzień roku obrotowego Gama sp. z o.o. przeprowadziła spis z natury gotówki w kasie. Stan księgowy kasy wynosił 1100 zł. Inwentaryzacja wykazała niedobór w kwocie 150 zł, przy czym po wyjaśnieniu różnic inwentaryzacyjnych 50 zł uznano za niedobory niezawinione, a kwotą 100 zł obciążono pracownika materialnie odpowiedzialnego za powierzone środki pieniężne (czyli kasjera).

Ewidencja księgowa:

1. Ujęcie księgowe różnic inwentaryzacyjnych
2. Rozliczenie niezawinionych niedoborów
3. Obciążenie pracownika materialnie odpowiedzialnego kwotą niedoborów zawinionych

Definicje

Środki pieniężne w kasie i na rachunkach obejmują posiadaną przez jednostkę gotówkę w kasie (prowadzonej zarówno w polskich złotych, jak i w walutach obcych) oraz środki złożone na bieżących rachunkach bankowych (tzn. z wyłączeniem rachunków lokat terminowych).

Na dzień bilansowy wycenia się je w wartości nominalnej, przy czym stan środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych należy powiększyć o naliczone do tego dnia odsetki. Jeżeli kasa lub rachunek bankowy prowadzone są w walutach obcych, saldo środków pieniężnych należy wycenić według kursu średniego NBP obowiązującego na ten dzień dla danej waluty.

Do innych środków pieniężnych zalicza się aktywa pieniężne o wysokim stopniu płynności (możliwe do spieniężenia w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego) i niskim ryzyku utraty wartości. W tej grupie wyróżnia się w szczególności: – środki pieniężne w drodze, – lokaty terminowe o terminie zapadalności przypadającym w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego oraz – czeki, weksle i inne tego rodzaju dokumenty, które pełnią funkcję środka płatniczego i są wymagalne w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego.

Inne aktywa pieniężne to inne, nieujęte w obu wymienionych powyżej grupach aktywa pieniężne. Zalicza się do nich np. weksle i czeki wymagalne powyżej trzech miesięcy od dnia bilansowego. Inne środki pieniężne oraz inne aktywa pieniężne wycenia się, podobnie jak środki pieniężne w kasie i na rachunkach, według wartości nominalnej.

Magdalena Kraszewska-Szuba
Ekspert w biurze rachunkowym MDDP Outsourcing w Warszawie