Zasada istotności w księgach rachunkowych
Zasada istotności w księgach rachunkowych, wyznacza zdarzenia występujące w przedsiębiorstwie, które znacząco wpływają na sytuację majątkową i finansową jednostki i powinny zostać uwzględnione w sprawozdaniu finansowym. Określa to art. 8. Ust. 1 Ustawy o Rachunkowości. Natomiast z art. 4 ust. 4 UoR wynika, że w sytuacji, gdy ich wpływ jest nieznaczny, mogą zostać przedstawione w sposób uproszczony bądź zostać pominięte. Jednak należy pamiętać, że jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne, to w takim wypadku poszczególnych pozycji nie można uznać za nieistotne.
Wyznaczanie istotności w sprawozdaniu finansowym opiera się na szeregu czynników m.in.: specyfice działalności spółki, sytuacji prawnej i ekonomicznej, jakości systemu księgowości i kontroli wewnętrznej. Istotność może być określona zarówno dla całego sprawozdania finansowego, jak i dla poszczególnych sald lub grup operacji gospodarczych. Do obowiązków jednostki należy, we własnym zakresie, ustalenie progów istotności i zaprezentowanie ich w polityce rachunkowości, według których jednostka będzie klasyfikowała zdarzenia na istotne i nieistotne.
Zasada istotności- parametry decydujące o ustaleniu poziomu istotności
W ustawie nie ma określonych ani progów zasady istotności, ani czy dane uproszczenie wpływa ujemnie na rzetelność ksiąg rachunkowych, jak również na sprawozdanie finansowe. Dlatego wszystkie uproszczenia, które jednostka przyjęła do stosowania, powinny być zatem rozpatrywane z uwzględnieniem zasady istotności w księgach rachunkowych.
Zasada istotności mówi, iż wyboru w zakresie parametrów decydujących o ustaleniu poziomu istotności w jednostce powinien dokonać kierownik jednostki i wskazać w dokumentacji opisującej politykę rachunkowości. Doboru parametrów oraz ich poziomu należy dokonać w taki sposób, aby jak najbardziej miarodajnie pasowały one do specyfiki danej jednostki.
Najczęściej do określenia progu istotności stosuje się procentowe bądź kwotowe poziomy istotności. Określenie progu istotności procentowo bazuje na wielkości zysku brutto, zysku netto, przychodów ze sprzedaży, sumy bilansowej lub sumy aktywów netto. Natomiast, aby ustalić próg istotności kwotowo, jednostka powinna określić kwoty, poniżej których, dane zdarzenia będą ujmowane w sposób uproszczony. Ważne, jest aby jednostka ustalając progi istotności wyłączyła z danego kryterium zdarzenia jednorazowe, nietypowe, a które mogły by mieć duży wpływ na wartości progów istotności. Takim zdarzeniem obecnie może być COVID-19. Ustalając poziom istotności można przyjąć następujące kryteria, np.:
- 0,5%-1% sumy bilansowej lub
- 5%-10% wyniku działalności gospodarczej brutto, lub
- 1%-2% kapitałów własnych, lub
- 0,5%-1% przychodów ze sprzedaży.
Obliczając próg istotności należy uwzględnić dane roku, którego dotyczy sprawozdanie finansowe. Warto zwrócić uwagę, że wartości progowe mogą być jednakowe dla ogółu zdarzeń gospodarczych, albo też mogą odnosić się do wybranych pozycji szczegółowych.
Uproszczenia wynikające z ustawy o rachunkowości
Przepisy Ustawy o Rachunkowości dopuszczają, aby jednostki w zakresie przyjętych zasad rachunkowości, mogły korzystać i stosować uproszczenia w prowadzeniu ksiąg rachunkowych, kierunkiem jest natomiast zasada istotności.
Do uproszczeń, których mogą stosować wszystkie jednostki prowadzące księgi rachunkowe zgodnie z Ustawą o Rachunkowości, należą:
- ustalanie granicy wartości początkowej (tj. ceny nabycia lub kosztu wytworzenia) środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych, poniżej której jednostka dokonuje (nie wcześniej niż w momencie oddania do używania) jednorazowego odpisu wartości tego rodzaju składników aktywów,
- wycena materiałów i towarów w cenie zakupu, zamiast w cenie nabycia, a produkcji w toku – o przewidywanym czasie wykonania krótszym niż 3 miesiące – w wysokości bezpośrednich kosztów wytworzenia lub tylko materiałów bezpośrednich bądź niewycenianie jej w ogóle,
- nierozliczanie przychodów i kosztów z tytułu wykonywanych długoterminowych niezakończonych usług, zgodnie z przepisami art. 34a i art. 34b ustawy o rachunkowości, jeżeli udział przychodów z niezakończonych usług na dzień bilansowy nie jest istotny w całości przychodów operacyjnych okresu sprawozdawczego,
- odpisywanie wartości aktywów obrotowych bezpośrednio w koszty w momencie ich nabycia lub wytworzenia.
Uproszczenia, zaprezentowane w tabeli poniżej mogą być stosowane wyłącznie w wybranych jednostkach i po spełnieniu określonych w ustawie warunków:
* Jednostki mikro określone w art. 3 ust. 1a pkt 2 ustawy o rachunkowości mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów na podstawie art. 7 ust. 2a tej ustawy.
Zasada istotności- zdarzenia, które wystąpiły po dniu bilansowym
Zdarzenia po dniu bilansowym to korzystne i niekorzystne zdarzenia, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, na który sporządzono sprawozdanie finansowe za dany rok obrotowy, istotnie wypływające na dane wykazane w tym sprawozdaniu, o których jednostka dowiedziała się przed dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego.
Sposób postępowania ze zdarzeniami, do jakich doszło po dniu bilansowym uregulowano w art. 54 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z jego postanowieniami, jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które mają istotny wpływ na to sprawozdanie finansowe, lub powodujących, że założenie kontynuowania działalności przez jednostkę nie jest uzasadnione- powinna ona odpowiednio zmienić to sprawozdanie. Jednocześnie dokonując odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz powiadomić biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub zbadał.
Jeżeli zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym, nie powodują zmiany stanu istniejącego na dzień bilansowy, to odpowiednie wyjaśnienia zamieszcza się w informacji dodatkowej. Dodatkowo, w ramach zasady istotności, ustawodawca wskazał, że jeżeli jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, to ich skutki ujmuje w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym informacje te otrzymała.
Natomiast bardziej szczegółowe regulacje zawiera Krajowy Standard Rachunkowości nr 7 „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja” (KSR nr 7). Według tego standardu, zdarzenia po dniu bilansowym można podzielić, ze względu na wpływ na sprawozdanie finansowe, na zdarzenia dostarczające dowodów na istnienie określonego stanu na dzień bilansowy oraz zdarzenia wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym.
Jak ująć w księgach rachunkowych i ujawnić w sprawozdaniu finansowym zdarzenia wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym
Tutaj ponownie dodatkową kategorią, która poddana być musi analizie jest istotność, z jaką to zdarzenie wpływa na sytuację finansową i majątkową jednostki. Gdy zdarzenie określone zostało jako istotne, to w dodatkowych informacjach i objaśnieniach należy opisać rodzaj zdarzenia oraz szacunkową kwotę jego skutków (ewentualnie stwierdzić, że szacunek taki jest niewykonalny). Zdarzenia nieistotne, wskazujące na stan zaistniały po dniu bilansowym, nie są ujmowane ani w sprawozdaniu finansowym, ani w informacji dodatkowej roku obrotowego kończącego się tym dniem bilansowym.
Należy pamiętać, że skutki zdarzeń, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, zmieniających wiedzę jednostki o stanie istniejącym na dzień bilansowy, o których jednostka otrzymała informacje:
- po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed dniem jego zatwierdzenia, ale nieuznanych za istotne, lub
- po dniu zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego
– ujmuje się w księgach rachunkowych roku i wykazuje w sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy, w którym informacje te otrzymano zgodnie z zasadami opisanymi w rozdziale V. „Poprawianie błędów” (por. pkt 6.7 KSR nr 7).
W sytuacji, gdy zostaną ujawnione zdarzenia po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, a jednostka uzna je za nieistotne, ich skutki są odpowiednio odnoszone na zysk lub stratę netto roku obrotowego, w którym otrzymano informację, albo na inną pozycję funduszy własnych, jeżeli tak stanowią przepisy o rachunkowości. Z kolei skutki zdarzeń ujawnionych po dniu bilansowym, po zatwierdzeniu elektronicznego sprawozdania finansowego, uznanych za istotne, ujmuje się w kapitale własnym i wykazuje jako zysk/(stratę) z lat ubiegłych.
Autor: Daria Bracisiewicz, Starsza Księgowa w warszawskim biurze rachunkowym MDDP Outsourcing.
Źródła:
