Zmiany w ustawie o VAT zaplanowane na rok 2020

Od stycznia 2020 roku polskich podatników czeka kolejna próba dostosowania krajowych przepisów do dyrektywy unijnej.

Tym razem na tapecie jest obrót towarowy z państwami członkowskimi, dla podatników korzystny, bo opodatkowany stawką 0%. Zmiany będą również w zakresie transakcji łańcuchowych oraz magazynów konsygnacyjnych.

Czym są transakcje łańcuchowe?

O transakcjach łańcuchowych możemy mówić, gdy w ramach jednej transakcji dochodzi do dwóch dostaw na gruncie VAT, a towar jest transportowany bezpośredniego od pierwszego do ostatniego podmiotu. W przypadku transakcji łańcuchowych aktualnie największym problemem podatników jest ustalenie transakcji ruchomej, czyli transakcji, gdzie będzie zastosowana stawka 0%, czy to poprzez wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, czy poprzez eksport towarów.

Z ustawy o VAT można wyczytać, że transakcja ruchoma to taka, w której wysyłka lub transport są przyporządkowane dostawie dokonanej dla tego nabywcy, chyba że z warunków dostawy wynika, że wysyłkę lub transport towaru należy przyporządkować jego dostawie. Ta definicja dla wielu jest nieczytelna i jednoznacznie nie wyjaśnia, którą dostawę należy uznać za ruchomą.

Pozostałe dostawy w łańcuchu to dostawy nieruchome, opodatkowane stawką krajową. Podatnik analizując, którą dostawę uznać za dostawę ruchomą musi przeanalizować warunki dostawy towaru (Incoterms), jak i inne postanowienia wynikające z umowy. Ma to zasadnicze znaczenie, gdyż od jego decyzji może zależeć konieczność rejestracji na VAT w innym państwie.

Zmiany w ustawie o VAT

Zmiana jaką przewiduje ustawa dotyczy zasad związanych z analizowaniem warunków dostawy. Zakłada ona, że zostanie wprowadzona ogólna zasada, zgodnie z którą transakcją ruchomą będzie transakcja, w której nabywcą będzie podmiot pośredniczący i nie może on jednocześnie być pierwszym lub ostatnim podmiotem w łańcuchu.

Wyjątkiem będzie sytuacja, w której podmiot pośredniczący będzie zarejestrowany do celów VAT w państwie członkowskim, z którego towary są wysyłane lub transportowane, czyli pośrednik posiada NIP poprzedzony kodem kraju takim samym jak nabywca od którego kupuje towary. Wtedy dostawą ruchomą będzie dostawa realizowana przez tego pośrednika. W przypadku, gdy transport będzie organizowany przez trzeci podmiot, wówczas transakcją ruchomą będzie druga dostawa.

Zmiana zasad stosowania zerowej stawki VAT

Kolejną zmianą w 2020 roku będą nowe zasady stosowania stawki 0% przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów. Poniższe kwestie, co prawda już znajdują się w zapisach ustawy o VAT, ale są traktowane jako przesłanki formalne, a nie prawnie obowiązujące.

1. Stawkę 0% będzie można zastosować, o ile nabywca posiada ważny numer identyfikacji podatkowej nadany przez państwo inne niż Polska.
2. Podatnik będzie zobowiązany do złożenia prawidłowej informacji podsumowującej.

Jeżeli którekolwiek z tych wymogów nie zostanie spełnione, nie będzie możliwości zastosowania preferencji w postaci 0%. Jednakże w przypadku nieprawidłowej deklaracji VAT-UE ustawodawca zostawił furtkę – będzie możliwość zastosowania 0%, ale nabywca będzie musiał udowodnić, że działał w dobrej wierze.

Co jeszcze zmieni się w zakresie WDT?

Kolejną ważną kwestią w zakresie wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów będą kwestie dowodowe. Wynikają one z rozporządzenia wykonawczego Rady UE 2018/1912 z 4 grudnia 2018 roku. Istotny jest fakt, że zmiany te będą obowiązujące dla polskich podatników i będą stosowane w polskim systemie bezpośrednio, bez konieczności implementacji do prawa krajowego. Oznacza to, że w ustawie o VAT nie zostaną wprowadzone żadne zasadnicze zmiany.

Rozporządzenie wprowadza instytucję domniemania, że towary zostały wywiezione z jednego państwa członkowskiego do drugiego. Jeżeli organy podatkowe dostarczą dowody, że towary nie zostały jednak przetransportowane, nie będzie możliwości zastosowania preferencyjnej stawki VAT.

Rada UE stworzyła zarówno katalog, jak i liczbę konkretnych dokumentów, które musi posiadać dostawca, aby zastosowanie zerowej stawki VAT było możliwe. Wymagana dokumentacja będzie zależna od tego czy transport będzie organizowany przez sprzedawcę, czy przez nabywcę lub osobę trzecią działającą na ich rzecz.

Jakie dokumenty są dowodem wysyłki lub transportu?

Jedną z istotniejszych kwestii na które należy zwrócić uwagę to fakt, że od stycznia 2020 roku podatnik będzie musiał posiadać co najmniej dwa niezależne dowody potwierdzające, że towary zostały przetransportowane do innego państwa członkowskiego. Poniższe dokumenty są akceptowalne jako dowód wysyłki lub transportu:

• czytelnie podpisany list przewozowy CMR, identyfikujący konkretną osobę,
• konosament,
• faktura za towarowy przewóz lotniczy,
• faktura od przewoźnika towarów,
• dokument ubezpieczenia transportu,
• dokumenty urzędowe potwierdzające transport,
• dokumenty magazynowe.

Aktualnie w przypadku transportu towaru przez nabywcę do innego państwa członkowskiego, ustawa wymaga podpisania stosownego oświadczenia, określającego m.in., że towary zostały odebrane przez nabywcę w innym państwie członkowskim.

W świetle nowych przepisów w przypadku transportu towarów przez nabywcę również będzie funkcjonowało podobne oświadczenie. Z tym tylko wyjątkiem, że nabywca będzie zobowiązany dostarczyć to oświadczenie sprzedawcy do dziesiątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła dostawa. Jednak samo oświadczenie nie będzie wystarczające do zastosowania stawki 0%. Sprzedawca dodatkowo będzie musiał zgromadzić dwa niezależne dowody potwierdzające wywóz towaru do innego państwa członkowskiego.

Zmiany od 2020 we wszystkich krajach członkowskich

Jedynym pocieszeniem jest fakt, że powyższe przepisy zaczną obowiązywać w całej Unii Europejskiej, więc nie powinno to być zaskoczeniem dla kontrahentów z innych państw członkowskich. Również za jakiś czas dopiero okaże się, czy praktyka polskich organów podatkowych nie ulegnie zaostrzeniu.

Nowy rok przyniesie również uproszczenia i zharmonizowanie zasad korzystania z magazynów typu call-of stock w handlu transgranicznym. Generalnie rzecz biorąc z magazynem konsygnacyjnym mamy do czynienia jeżeli podatnik z państwa członkowskiego UE przemieszcza własne towary do magazynu znajdującego się w innym państwie członkowskim. Dalsze rozliczenia są już różne, w zależności od danego kraju.

W Polsce nie ma obowiązku rejestracji do celów VAT dla takiego zagranicznego podmiotu, a obowiązek podatkowy powstaje w momencie pobrania towarów z magazynu, czyli rozpoznaje się odpowiednio wewnątrzwspólnotową dostawę towarów i wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. Ustawa o VAT wprawdzie przewiduje regulacje odnośnie magazynu konsygnacyjnego, spełniającego przesłanki uznania go za magazyn typu call-of stock, ale dyrektywa wprowadza jednak przepisy, które w pewnym zakresie różnią się od tych, które obecnie funkcjonują.

Dyrektywa na pewno doprecyzuje, że już w momencie dostawy towaru do innego państwa członkowskiego znany będzie finalny nabywca towaru. Zniknie również ograniczenie co do przeznaczenia towarów znajdujących się w magazynie konsygnacyjnym – do tej pory przechowywane towary mogły służyć działalności produkcyjnej i usługowej. Od stycznia będą mogły służyć również działalności handlowej.

Aktualnie towary mogą być przechowywane w magazynie konsygnacyjnym 24 miesiące, jeżeli w tym czasie nie zostaną pobrane z magazynu to i tak trzeba rozpoznać obowiązek podatkowy. Termin ten ma zostać skrócony do 12 miesięcy. Co ciekawe dyrektywa wprowadza również substytucję nabywcy, a to znaczy, że w okresie 12 miesięcy od wprowadzenia towaru do magazynu konsygnacyjnego, może na określonych zasadach ulec zmianie nabywca towaru.

Wprowadzone zostaną również sankcje za nieprzestrzeganie zasad związanych z zawiadamianiem urzędu skarbowego o prowadzeniu magazynu, jak i podanie w nim nierzetelnych danych. Zawiadomienie trzeba złożyć w ciągu 14 dni od dnia pierwszego wprowadzenia towarów do magazynu, za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Od pewnego czasu zmiany w podatkach to niemałe rewolucje. Co więcej są one wprowadzane tak często, że bez intensywnego śledzenia, trudno wyłapać kiedy i co zostanie wdrożone. Pomimo licznych zmian w kolejce czekają już następne, więc jest to dużym wyzwaniem dla branży księgowej, nie mówiąc już o samych przedsiębiorcach.

Katarzyna Zbiegień
Kierownik Zespołu VAT w MDDP Outsourcing w Warszawie