Praktyka obrotu gospodarczego dostarcza przykładów zawierania porozumień, w których dwie strony zaistniałego stosunku prawnego zawierają umowę, w której zrzekają się powstałych roszczeń. Czynność taka może pod pewnymi warunkami, rodzić obowiązek podatkowy na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług.

Podmiot A sp. z o.o. prowadzący działalność developerską, zawarł z B sp. z o.o. umowę. Była to umowa sprzedaży budynku połączona z udzieleniem określonego zakresu gwarancji. Podczas użytkowania zakupionego budynku, B sp. z o.o. podniosła zarzut, istnienia wad. Dotyczyły one okien i fasady budynku. Według użytkownika nie spełniały założonych parametrów (problemy z zamykaniem, zapewnianiem odpowiedniej izolacji powietrznej i dźwiękowej, prawidłowe mocowanie). Strony podjęły arbitraż dla polubownego zażegnania sporu oraz zawarcia ewentualnej ugody. Ostatecznie zawarto porozumienie. B sp. z o.o. zrzekł się roszczeń wobec A sp. z o.o., w zamian za wynagrodzenie.

Co jest podstawą opodatkowania? 

Regulacja art. 5 ustawy o VAT wskazuje na zakres opodatkowania ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z nią, ustawie podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług, które dokonane jest na terytorium kraju. Natomiast art. 8 ust. 1 wskazuje, że świadczenie usług to każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Świadczenie usług to także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Reasumując- za świadczenie usług należy uznać aktywność skierowaną wobec drugiej strony, która nie jest dostawą towarów. Zakres pojęcia świadczenia usług jest szeroki. Może ono przybrać zarówno formę działania, jak i zaniechania, czyli powstrzymania się od dokonania określonych czynności. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt. 1 co do zasady, opodatkowaniu podlegają dostawy towarów oraz świadczenie usług za wynagrodzeniem. Czyli musi istnieć związek pomiędzy podjętą aktywnością lub jej brakiem, a otrzymaniem w zamian ekwiwalentu mającego postać wynagrodzenia. Brak jest wskazania, że wynagrodzenie musi mieć charakter pieniężny.

Zagadnienie odpłatności świadczenia było poruszane w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Przykładowo w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, TSUE uznał,, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy, odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT”

Omówienie przykładu

Porozumienie zawarte przez strony, w którym B sp. z o.o. zrzeka się roszczeń wobec A sp. z o.o. i otrzymuje za to wynagrodzenie, spełnia kryteria świadczenia usługi. Ma ono postać powstrzymania się od działania, czyli dochodzenia roszczenia na drodze sądowej w zamian za otrzymane od A sp. z o.o. wynagrodzenie. Strony ponadto postanowiły, że po spełnieniu się warunków porozumienia, zrzekają się roszczeń wobec drugiej strony.

Przytoczony przykład pozwala wskazać na B sp. z o.o. jako na podmiot korzystający poprzez wynagrodzenie z wyświadczonej dla A sp. z o.o. usługi, polegającej na powstrzymaniu się od dochodzenia podnoszonych zarzutów. Natomiast A sp. z o.o., uzyskuje korzyść w postaci zrzeczenia się roszczeń przez B sp. z o.o., za które uiszcza określone wynagrodzenie.

A sp. z o.o. zobowiązała się do zapłaty ustalonej kwoty. Podstawą opodatkowania zgodnie z art. 29a ustawy o VAT jest generalnie wszystko to co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał, lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy lub usługobiorcy. Strony w porozumieniu określiły, że zapłacona przez A sp. z o.o. kwota będzie kwotą brutto.  Wniosek z tego, że po otrzymaniu środków B sp. z o.o. wystawił fakturę za zrzeczenie się wszelkich roszczeń, opodatkowując otrzymaną kwotę jako zapłatę za transakcję 23 % stawką VAT metodą ,,w stu”, zgodnie z dyspozycją art. 106e ust. 7 ustawy o VAT.

Ponadto A sp. z o.o. ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z otrzymanej faktury od B sp. z o.o. Dyspozycja art. 86 ust. 1 wskazuje, że w zakresie w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi o którym mowa w art. 15 przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Ponadto podatek można odliczyć w okresie, w którym u sprzedawcy powstał obowiązek podatkowy, nie wcześniej niż w okresie otrzymania przez podatnika faktury zakupu (art. 86 ust.10 i 10b ustawy o VAT).

Dla B sp. z o.o. obowiązek podatkowy powstanie zgodnie z art. 19a ust. 1 z chwilą dokonania dostawy lub wykonania usługi. Czyli zgodnie z zawartym porozumieniem po otrzymaniu przez B sp. z o.o. umówionej kwoty. Jest to określony w porozumieniu warunek skutecznego zrzeczenie się przez B sp. z o.o. istniejących roszczeń. 

Warto także zwrócić uwagę na sytuację, w której strony sporu nie doszłyby do porozumienia, a B sp. z o.o. dochodziłaby odszkodowania, po potencjalnym udowodnieniu zasadności podnoszonych zarzutów. Otrzymane wtedy odszkodowanie nie spełniałoby przesłanki odpłatnego świadczenia usług, gdyż zgodnie z regulacją 361 oraz 471 KC odszkodowanie nie jest wynagrodzeniem, ale rekompensatą za powstałą szkodę.

Autor: Patryk Kobierski, Starszy Księgowy w MDDP Outsourcing.