Przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Oznacza to, że w tym zakresie należy posiłkować się przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej.: KC) art. 483 par. 1 mówi o karach umownych w następujący sposób:
„Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna)”.
Kara umowna:
Zastrzeżenie kary umownej zależy od woli stron umowy. Zgodnie z art. 484 KC obejmuje trzy grupy zdarzeń:
W umowie można zawrzeć karę za niewykonanie, ale także za nienależyte wykonanie zobowiązania.
Zgodnie z art. 363 KC naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego poprzez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Kodeks Cywilny zastrzega „Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu”.
Naprawienie szkody w pieniądzu powinno być ustalone według cen z daty ustalenia odszkodowania.
Rozróżniamy kary umowne:
Jak twierdzą organy podatkowe kwalifikacja (z/bez VAT) zależy nie tylko od nazewnictwa czynności w umowie, ale faktycznego charakteru świadczenia związanego z jego zapłatą.
Przychodami podlegającymi opodatkowaniu CIT są, między innymi, otrzymane przez podatników pieniądze i wartości pieniężne, co wynika wprost z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT.
Otrzymanymi przez podatników pieniędzmi są przy tym, kwoty otrzymanych przez nich odszkodowań i kar umownych.
Datę powstania przychodu należy ustalić na podstawie art. 12 ust. 3e ustawy o CIT. Stosownie do tego przepisu, w przypadku otrzymania przychodu, do którego nie stosuje się przepisów odnoszących się do sprzedaży towarów, usług oraz zbycia prawa majątkowego za datę powstania przychodu uważa się dzień otrzymania zapłaty. Zatem na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych dopiero otrzymanie kary umownej skutkuje powstaniem przychodu podatkowego.
Uwaga !
Przedsiębiorca, który najpierw wypłaca klientom odszkodowania za szkody związane z przewozem towarów, a następnie odzyskuje od swojego ubezpieczyciela taką samą kwotę, nie uzyskuje w ten sposób przychodu.
Kary, sankcje i odszkodowania spowodowane nieracjonalnym, niezgodnym z prawem działaniem podatnika wyłączane są z kosztów podatkowych w przypadkach wymienionych w ustawie takich jak:
Zapłata kary za nieterminowe wykonanie umowy jest karą za wadliwe wykonanie usługi, a tym samym mieści się w katalogu kar umownych i odszkodowań wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów w świetle przepisu art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Autor: Bożena Wodarska Manager Księgowości w katowickim biurze outsourcingowym MDDP Outsourcing
Jeżeli masz pytania — serdecznie zapraszam do kontaktu: bozena.wodarska@mddp-outsourcing.pl