Zwolnienia z podatku dochodowego dla odszkodowań i zadośćuczynień
Czy płaci się podatek za zadośćuczynienie? Czy jest jakiś sposób, aby odszkodowania powstałe w środku trwałym nie były obciążone podatkiem? Za każdym razem, gdy otrzymujemy jakiekolwiek odszkodowanie, warto zweryfikować, czy są one obciążone koniecznością uiszczenia podatku. Co do zasady każdy dochód jest opodatkowany, dlatego należy zachować szczególną ostrożność, otrzymując dodatkowe środki z odszkodowania czy zadośćuczynienia.
Polski Ład, modyfikujący wiele aktów prawnych oraz ustawy aktualizującej Prawo o ruchu drogowym i niektóre inne ustawy, powiększył listę świadczeń odszkodowawczych objętych zwolnieniem z podatku dochodowego od osób fizycznych. Pobrane przez osoby fizyczne rekompensaty pieniężne za wyrządzone szkody, powstałe straty albo doznane krzywdy, mogą być zwolnione z podatku, jeżeli znajdują uzasadnienie w odpowiedniej podstawie prawnej oraz nie są wykazane w tzw. katalogu wyłączeń. Zmiany dotyczą zatem również tematu zwolnienia z podatku dochodowego odszkodowań i zadośćuczynień.
Jakie świadczenia mogą podlegać zwolnieniu?
Aby możliwe było zwolnienie z podatku dochodowego dla odszkodowań i zadośćuczynień, podstawą przyznania kwoty wypłaty nie może być ugoda pozasądowa czy zawarta umowa.
Z wnioskiem o interpretację udała się osoba, która przelewem dostała środki pieniężne z tytułu zadośćuczynienia. Przelew ten był wynikiem ugody podpisanej między stronami w Kancelarii Adwokackiej. Takie zadośćuczynienie nie będzie mogło być zwolnione z podatku. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej opublikował interpretację w tym zakresie, w której uznał stanowisko zawarte we wniosku za nieodpowiednie, ponieważ kwota uzyskanego zadośćuczynienia będzie przychodem z innych źródeł.
Zazwyczaj opodatkowaniu PIT podlegają wszelkiego rodzaju dochody, nie licząc tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy albo od których minister właściwy ds. finansów zaprzestał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.
Kiedy uzyskane świadczenia są zwolnione z podatku dochodowego?
Jak wynika ze zmienionego Polskim Ładem art. 21. ust. 1 pkt 3. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.), uzyskane świadczenia odszkodowawcze są zwolnione z podatku, jeśli ich wysokość albo reguły ustalania wynikają bezpośrednio z przepisów odrębnych ustaw, bądź przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, postanowień zakładowych i ponadzakładowych aktów prawa pracy lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie przepisów (tj. regulaminów, statutów, układów zbiorowych pracy, porozumień zbiorowych niebędących układami). Jednakże nie każde odszkodowanie czy zadośćuczynienie, spełniające wymienione kryteria, może być wolne od wyżej wymienionego podatku. Wspomniany przepis wyłącza ze zwolnienia świadczenia uzyskane przez pracobiorców — z tytułu zmniejszenia czasu wypowiedzenia umowy o pracę, wypłacanych według przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracobiorców, z tytułu zmniejszenia czasu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym oraz przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji.
Zwolnienie nie dotyczy również podatników, którzy dostają odszkodowania wynikające z umów lub ugód innych, niż ugody sądowe, za szkody, które dotyczą składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej oraz związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wymienione świadczenia podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Zwolnienia z podatku dochodowego
Wolne od podatku są następujące odszkodowania:
- renty:
- udzielone na podstawie przepisów prawa cywilnego w sytuacji uszkodzenia ciała albo spowodowania rozstroju zdrowia, otrzymane przez pokrzywdzonego, który stracił całkowicie bądź częściowo zdolność do pracy zarobkowej lub którego potrzeby zwiększyły się albo widoki powodzenia na przyszłość zmniejszyły,
- udzielone na podstawie przepisów prawa cywilnego w sytuacji spowodowania śmierci pokrzywdzonego, uzyskane przez osoby uprawnione z mocy art. 446. § 2. Kodeksu cywilnego, tj. przez osoby, wobec których ciążyło na zmarłym zobowiązanie alimentacyjne, a także przez inne osoby bliskie, którym zmarły stale przekazywał z własnej woli i środki utrzymania.
- miesięczne świadczenia na zapewnienie środków utrzymania, o których mowa w art. 7533 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.
Przywołany przepis ustala szczególną formę pomocy zapewnianej poszkodowanym w wypadkach drogowych. Jest to zabezpieczenie w formie miesięcznego świadczenia na zagwarantowanie środków utrzymania. Przyznaje go sąd na potrzeby każdego uprawnionego, a jej wielkość wynosi nie mniej niż kwota najniższej emerytury. Zabezpieczenie można otrzymać na skutek szkody poniesionej w efekcie działania niedozwolonego, noszącego znamiona jednego z wykroczeń zagrażających bezpieczeństwu w komunikacji w ruchu lądowym, świadomego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym Czy też zabójstwa z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym.
Choć korektę treści art. 21. ust. 1 pkt 3. c Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadziła nowelizacja ustawy — Prawo o ruchu drogowym, jednak przepis w obecnym brzmieniu nie obejmuje tylko rent (świadczeń) udzielonych ofiarom wypadków drogowych (ich bliskim).
Od podatku w dalszym ciągu zwolnione również będą pozostałe renty uzyskane w sytuacji uszkodzenia ciała lub spowodowania rozstroju zdrowia, m.in. renty wyrównawcze (art. 444. § 2 K.c.), które otrzymują od pracodawcy pracownicy pokrzywdzeni w wyniku wypadków przy pracy i renty dla bliskich, niezależnie od okoliczności, które spowodowały śmierć poszkodowanego.
Art. 21. ust. 1 pkt 3. b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych został bez zmian, zatem w dalszym ciągu wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, są również inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku albo ugody sądowej, do wysokości ustalonej w tym wyroku bądź w tej ugodzie (oprócz odszkodowań czy zadośćuczynień otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i dotyczących profitów, które podatnik mógłby osiągnąć, jeśli mu szkody nie zrobiono).
Przytoczone tzw. inne odszkodowania, to te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które nie zostały bezpośrednio wspomniane na liście zwolnionych od podatku. Wobec tego korzystać ze zwolnienia mogą m.in. ludzie, którzy otrzymują świadczenia odszkodowawcze, inne niż renty, których podstawą żądania był art. 444. § 1. K.c., przewidujący obowiązek naprawienia szkody w sytuacji uszkodzenia ciała albo spowodowania rozstroju zdrowia, ponieważ jednocześnie przepis ten nie reguluje wysokości odszkodowania, ani reguł jego ustalania (odszkodowanie pobrane na jego podstawie nie znajduje się w dyspozycji art. 21 ust. 1 pkt 3 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Zwolnienie nie może mieć jednak zastosowania np. do odszkodowań z tytułu wadliwego rozstania z pracownikiem, które wynikają z art. 47, art. 50, art. 58, art. 59. oraz art. 60. Kodeksu pracy. Jeśli na skutek wyroku lub ugody sądowej pracobiorca dostanie odszkodowanie wyższe, niż wysokość określona w tych przepisach, to nadwyżka zostanie opodatkowana.
Autor: Martyna Środa – Młodsza Księgowa w katowickim biurze MDDP Outsourcing
