Na zwolnieniu lekarskim... poza domem

Remont mieszkania lub wyjazd wypoczynkowy w trakcie zwolnienia lekarskiego? Przebywanie na zwolnieniu lekarskim… poza domem?

Przypadki wykorzystywania zwolnienia lekarskiego jako dodatkowych dni wolnych i próby spędzania tego czasu w inny sposób niż dochodzenie do pełni zdrowia wcale nie są rzadkością. Niestety są one także formą nieuczciwości wobec pracodawcy. Ale czy zawsze podczas choroby musimy być dostępni pod adresem zamieszkania?

Kontrola na zwolnieniu lekarskim

Aby wykluczyć nadużycia powołano instytucję kontroli pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim. Taką kontrolę może przeprowadzić zarówno zakład pracy, jak i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Nieobecność pracownika pod wskazanym przez siebie adresem może w niektórych przypadkach nieść za sobą poważne konsekwencje.

Przedmiotem kontroli jest potwierdzenie, czy dany pracownik prawidłowo wykorzystuje zwolnienie lekarskie. Gdyż w założeniu ma mu umożliwić szybki powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy. W obszarze zainteresowania kontrolera może być również prawidłowość samego zaświadczenia lekarskiego.

Ważny adres

Warto pamiętać, że na zaświadczeniu lekarskim należy wskazać aktualne miejsce pobytu, szczególnie, jeśli różni się od miejsca zamieszkania.

Podobnie będzie w sytuacji, w której chory zmieni lokalizację już w czasie trwania nieobecności spowodowanej chorobą. Pracownik może zmienić miejsce swojego pobytu. Jednak powinien o tym fakcie poinformować pracodawcę i ZUS w terminie 3 dni od zmiany adresu.

Podróż na „chorobowym”

Czy pracownik w trakcie zwolnienia lekarskiego zawsze musi przebywać w swoim domu, mieszkaniu, ewentualnie u najbliższych? Okazuje się, że nie i wbrew powszechnemu przekonaniu istnieją sytuacje, w których chory podczas okresu chorobowego może podróżować. Znane są orzecznictwu sytuacje, w których pracownik obronił swoją decyzję o wyjeździe wczasowym w trakcie zwolnienia lekarskiego.

W opinii pracodawcy i ZUS-u było to oczywiście niewłaściwe. Jednak zdarzało się, że sąd uznał racje pracownik. Rzecz jasna o ile ten wskazał bezsprzecznie, że dany wyjazd nie przyczynił się do wydłużenia okresu leczenia. W niektórych wypadkach powołani biegli wskazali, że wyjazd np. do miejscowości turystycznej znacząco mógł poprawić okres dochodzenia do zdrowia. Jeśli np. pracownik cierpiał na choroby układu oddechowego mieszkając na co dzień w rejonie o wysokim zanieczyszczeniu powietrza.

To oczywiście przykłady jednostkowe, które w żadnym wypadku nie mogą być traktowane jako powszechnie obowiązująca wykładnia prawna. Przytaczamy je jedynie po to, aby wskazać, że kluczowe przy ocenie właściwego wykorzystania nieobecności spowodowanej chorobą jest, czy faktycznie służy ona rekonwalescencji. Dla przykładu, jazda konna podczas złamania nogi istotnie powinna być uznana za niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia chorobowego.

Na zwolnieniu lekarskim poza domem, czyli nieobecności chorego w domu

Nie zawsze nieobecność pracownika pod wskazanym adresem może być przesłanką do uznania zwolnienia lekarskiego za źle wykorzystane. W tym okresie można udać się na wizytę lekarską, na zastrzyk, czy do apteki, aby wykupić leki. Można również, o ile stan zdrowia na to pozwala, udać się do sklepu na zakupy najpotrzebniejszych produktów spożywczych czy sanitarnych (zwłaszcza jeśli mieszkamy sami).

Jeśli podczas takiej nieobecności pojawi się niezapowiedziana kontrola, kontrolerzy nie zastając nas powinni powtórzyć kontrolę w innym terminie lub zażądać od nas wyjaśnień. Dopiero ich brak będzie mógł zostać uznany za przesłankę do stwierdzenia, że dane zwolnienie lekarskie zostało wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem.

Szybki powrót do zdrowia

Okres zwolnienia lekarskiego należy wykorzystać w sposób, który nie spowoduje przedłużenia niezdolności do pracy. W orzecznictwie sądowym można znaleźć pogląd, że za wykorzystanie zwolnienia od pracy niezgodnie z jego celem uznaje się między innymi: wykonywanie niektórych prac domowych (np. w ogrodzie czy gospodarstwie rolnym), nieprzestrzeganie wskazań lekarskich dotyczących nakazu leżenia w łóżku, jak również wykonywanie pracy zarobkowej. Przykładowo, zgodnie z jednym z wyroków Sądu Apelacyjnego w Katowicach (III AUa 3189/01), „adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: „pacjent może chodzić” nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego i np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską.”

Zwolnienia lekarskiego nie powinno się traktować jak dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Oczywiście, jest to okres bez aktywności zawodowej, jednak w pełni należy poświęcić go na rekonwalescencję i powrót do zdrowia. Należy również pamiętać, że zarówno pracodawca jak i ZUS mają prawo skontrolować to, czy nasze działania nie opóźniają momentu powrotu do zdrowia i do pracy.

Pod Redakcją: Barbara Kochańska-Mierzejewska, Senior Manager obszaru Payroll w MDDP Outsourcing.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1964 r. Kodeks pracy: Dz.U.2020.1320 t.j.;
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2021.1133 t.j.)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U.2014.1632 t.j.).