Przewodnik po zmianach w Kodeksie Pracy 2023 - UPRAWNIENIA ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM I RODZINĄ cz.1

Od 26 kwietnia 2023 roku zaczęły obowiązywać znaczące zmiany przepisów Kodeksu pracy. Dostosowują one nasze prawo do przepisów dwóch unijnych dyrektyw: w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE oraz w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym

• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 186 z 11.07.2019, str. 105) oraz

• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L 188 z 12.07.2019, str. 79), potocznie określaną często dyrektywą work-life balance.

UPRAWNIENIA ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM I RODZINĄ – część 1/2

Zmiana zasad wykorzystywania urlopu rodzicielskiego

Dotąd pracownik miał możliwość wykorzystywania maksymalnie 16-tygodniowej części urlopu w późniejszym terminie.

Obecnie może wnioskować o urlop rodzicielski, który zostanie mu udzielony jednorazowo albo w maksymalnie 5 częściach. Skorzysta z niego nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko, którego dotyczy wniosek, ukończy 6. rok życia.

Pracownicy mogą zatem korzystać z urlopu rodzicielskiego w dowolnym terminie, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia i nie więcej niż w 5 częściach.

Zmiany w przepisach dotyczących korzystania z łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy

Jeżeli pracownik będący rodzicem dziecka łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u swojego pracodawcy, to wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, nie dłużej jednak niż do:

• 82 tygodni ‒ w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
• 86 tygodni ‒ w przypadkach porodu mnogiego.

W przypadku pracownika będącego rodzicem dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, nie dłużej jednak niż do:

• 130 tygodni – przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
• 134 tygodni – w przypadkach porodu mnogiego.

Zmiana w przepisie dotyczącym dopuszczenia pracownika do pracy po urlopie związanym z rodzicielstwem

Zmiana przepisów dotyczy włączenia wszystkich urlopów związanych z rodzicielstwem, po zakończeniu których twoim obowiązkiem jest dopuszczenie pracownika do pracy. Należą do nich:

• urlop macierzyński
• urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
• urlop rodzicielski
• urlop ojcowski
• urlop wychowawczy.

Pracownik po takim urlopie ma prawo wrócić do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym.

Pracodawca musi również zagwarantować pracownikowi powracającemu z urlopu prawa do wszelkiej poprawy warunków pracy, do której byłby on uprawniony, gdyby z takiego urlopu nie korzystał, na przykład podwyżki.

Doprecyzowanie przepisu dotyczącego korzystania z urlopu wychowawczego i obniżonego wymiaru czasu pracy

Ustalono, że korzystanie przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego z obniżonego wymiaru czasu pracy nie wpływa na wymiar tego urlopu.

Urlop ojcowski

Pracownik ojciec ma mniej czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego. Dotąd były to 24 miesiące. Obecnie jest to 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.

Ojcowie mają prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, który przysługuje z okazji narodzin dziecka pracownika.

Nowe przepisy dotyczące elastycznej organizacji pracy

Pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia może złożyć wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji pracy. Musi to zrobić w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.

We wniosku o elastyczną organizację pracy pracownik wskazuje:

• imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka
• przyczynę konieczności skorzystania z elastycznej organizacji pracy
• termin rozpoczęcia i zakończenia korzystania z elastycznej organizacji pracy
• rodzaj elastycznej organizacji pracy, z której pracownik planuje korzystać.

Rozpatrując wniosek pracownika o elastyczną organizację pracy, musisz uwzględnić potrzeby pracownika – w tym termin i przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy – a także swoje potrzeby i możliwości – w tym konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

Jako elastyczną organizację pracy rozumie się między innymi:

• obniżenie wymiaru etatu
• pracę zdalną
• system pracy weekendowej.

Pracownik wnioskujący o elastyczną organizację pracy może w każdym czasie złożyć wniosek o powrót do poprzedniej organizacji pracy.

Ważne! Pracodawca nie może wypowiedzieć lub rozwiązać bez wypowiedzenia umowy o pracę z pracownikiem, który wystąpił o elastyczną organizację pracy.

Wnioski elektroniczne

Pracownik może składać, w postaci papierowej lub elektronicznej, wnioski w sprawie:

• rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę
• udzielania części urlopu macierzyńskiego pracownikowi ‒ ojcu albo innemu członkowi najbliższej rodziny
• udzielania urlopu rodzicielskiego
• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zwolnienia od pracy dla pracowników wychowujących dziecko do 14 lat.

Urlop rodzicielski dla pracowników występujących o adopcję dziecka

Również w przypadku pracowników starających się o adopcję dziecka ma zastosowanie nowy wymiaru urlopu rodzicielskiego:

• 41 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka
• 43 tygodnie ‒ w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka
• 38 tygodni ‒ w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka.

Pracownicy występujący o adopcję dziecka w przypadku dziecka posiadającego zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

• 65 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka
• 67 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka
• 62 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie starszego dziecka.

Zasiłek macierzyński

Podwyższono wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego – wynosi obecnie 70 procent podstawy wymiaru (również za 9-tygodniową część nieprzenoszalną) i 81,5 procent podstawy wymiaru w przypadku złożenia przez pracownicę tzw. długiego wniosku o zasiłek obejmujący obydwa urlopy: macierzyński i rodzicielski.

Dotychczas za pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługiwał zasiłek w wysokości 100 procent a za pozostałe 26 tygodni tego urlopu- w wysokości 60 procent, natomiast w przypadku tzw. długiego wniosku o urlop rodzicielski (obejmujący urlop macierzyński i rodzicielski) przysługiwał zasiłek w wysokości 80 procent podstawy wymiaru.

Ważne! Osoba ubezpieczona, która na 26 kwietnia 2023 roku pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach po złożeniu odpowiedniego wniosku w terminie 26 kwietnia – 17 maja 2023 roku. Podobna sytuacja dotyczy osób, które wniosek złożyły przed 26 kwietnia 2023 roku ale jeszcze go nie pobierają.