Wycena bilansowa aktywów i pasywów na dzień bilansowy

Jednym z elementów całego procesu zamknięcia ksiąg rachunkowych jest wycena bilansowa. Jest ona obowiązkiem dotyczącym podmiotów prowadzących pełne księgi (niezależnie od wielkości i obrotów osiąganych przed podmiot). Pasywa i aktywa jednostki innej niż instytucje finansowe należy wycenić zgodnie z art. 28 ustawy o rachunkowości.  Sprawdź, jak prawidłowo wycenić aktywa i pasywa na dzień bilansowy?

Czym jest wycena bilansowa?

Przepisy ustawy o rachunkowości wskazują, iż aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy, czyli na ostatni dzień roku obrotowego, który dla wielu podmiotów oznacza 31 grudnia, czyli ostatni dzień roku kalendarzowego. Celem wyceny na dzień bilansowy jest ustalenie rzeczywistej wartości aktywów i pasywów z punktu widzenia ich wartości rynkowej oraz użyteczności ekonomicznej. Dzięki temu zabiegowy możemy pokazać realną sytuację przedsiębiorstwa, a także ustalić jego wartość.

Również nie rzadziej niż na dzień bilansowy należy wycenić pasywa i aktywa jednostek innych niż instytucje finansowe.

Wycena bilansowa – jakie ceny stosować?

Do wyceny aktywów  i stosuje się dwa rodzaje cen:

• do wyceny aktywów służących działalności operacyjnej – ceny historyczne, po których nastąpił zakup, wytworzenie lub sprzedaż dóbr, praw lub usług;
• do wyceny aktywów służących działalności inwestycyjnej – ceny bieżące obecnie notowane na rynku.

Wyceny na dzień bilansowych aktywów i pasywów służących działalności operacyjnej  dokonuje się po historycznych cenach. Przy jej dokonywaniu  zawsze  należy uwzględnić zasadę ostrożności.

Zasada ostrożności w wycenie bilansowej aktywów i pasywów

Zasada ostrożności polega na uwzględnieniu przy wycenie wszelkich znanych jednostce zdarzeń wpływających na wartość znajdujących się w bilansie pozycji. W odniesieniu do aktywów zasada ta obliguje jednostkę do ujmowania  w księgach aktywów  w wartościach możliwych do odzyskania. Nadwyżka pomiędzy wartością historyczną nad ich wartością możliwą do odzyskania stanowi utratę wartości, która wymaga odpisania w ciężar wyniku finansowego i pozwala zaktualizować aktywa do realnej wartości. W odniesieniu do zobowiązań zasada ostrożności nakazuje tworzenie rezerw (biernych rozliczeń międzyokresowych) na znane jednostce, wysoce prawdopodobne ryzyko konieczności spłaty przyszłych zobowiązań

Stwierdzenie faktu utraty wartości składnika aktywów lub istnienia obowiązku przyszłego pokrycia wydatku wymaga szacunków ich wysokości – będący ich konsekwencją – odpisów aktualizujących/ rezerw.

Trzeba podkreślić, że szacunki takie są subiektywne. Nie można tworzyć zbędnych rezerw lub nadmiernych odpisów.

Czym jest odpis aktualizujący? Ustawa o rachunkowości nakazuje tworzyć odpis aktualizujący aktywów tylko w przypadku:

• aktywów trwałych – dopiero w razie trwałej utraty przez nie wartości;
• zapasów i papierów wartościowych – gdy ich wartość w księgach przewyższa wartość rynkową (możliwą do uzyskania);
• należności – gdy ich nieściągalność jest pewna lub wysoce prawdopodobna.

Nie  należy  również zapomnieć o wycenie  nierozliczonych rozrachunków w walutach obcych. Przelicza się na je PLN, stosując obowiązujący na ten dzień  średni kurs danej waluty ogłoszony przez Narodowy Bank Polski.

Najczęściej kurs ten różni się od kursu zastosowanego do przeliczenia rozrachunku w momencie ujęcia transakcji w księgach. W konsekwencji powstają różnice kursowe.

Różnice kursowe co do zasady odnosi się bezpośrednio na wynik finansowy – dodatnie różnice kursowe w przychodach finansowych, ujemne w kosztach finansowych.  W  ewidencji księgowej nie kompensuje się różnic dodatnich i ujemnych. Dopiero przy prezentacji w rachunku zysków i strat następuje taka kompensata.

Przygotowując sprawozdanie finansowe na dzień bilansowy, należy dołożyć wszelkich starań, aby dane liczbowe zawarte w bilansie i rachunku zysków i strat jak najdokładniej odzwierciedlały sytuację finansową jednostki. Wycena  bilansowa umożliwia  właśnie skorygowanie wartości składników majątku jeżeli ich wartość księgowa odbiega od wartości rzeczywistej.

Autor: Agnieszka Pączek, Manager w katowickim biurze MDDP Outsourcing