Podatek VAT w Polsce

Podatek VAT (Value Added Tax), rzadziej nazywany podatkiem od wartości dodanej, został wprowadzony w Polsce w 1993 r. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. spowodowało konieczność harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem Wspólnoty.

Ustawa o podatku VAT w Polsce

Obecnie najważniejszymi źródłami prawa w zakresie podatku VAT w Polsce są Ustawa o Podatku od Towarów i Usług z dn. 11 marca 2004 r. (Dz.U. Nr 54. Poz. 535) oraz Dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28 listopada w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej.

Zgodnie z art. 5 ustawy VAT opodatkowaniu podlegają:

• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
• eksport towarów,
• import towarów,
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Ustawa o podatku VAT wyłącza z opodatkowania transakcje zbycia przedsiębiorstwa oraz jego zorganizowanej części. Wykazaniu w plikach JPKV7 nie polegają także czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (kradzież, stręczycielstwo, sprzedaż narkotyków).

Stawki VAT i moment powstania obowiązku podatkowego

Zgodnie z zasadą ogólną obowiązek podatkowy z tytułu dostawy towarów powstaje z chwilą dokonania tej dostawy. W przypadku świadczenia usług, co do zasady z chwilą ich wykonania.

Podstawowa stawka podatku VAT w Polsce od stycznia 2011 roku wynosi 23%. Stawki obniżone VAT to 8%, 5% i 0%. Czynności wymienione w art. 43 ustawy, są zwolnione z podatku od towarów usług.

Rejestracja podatnika jako czynnego powinna być dokonana przed dniem dokonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Do tej czynności służy druk VAT-R. Podmioty zarejestrowane zobowiązane są do comiesięcznego przekazywania środkami komunikacji elektronicznej – pliku JPK_V7. Dokonać tego należy do 25 dnia następującego po każdym kolejnym miesiącu dla podatków rozliczających się miesięcznie (JPKV7M) lub kwartale dla podatników rozliczających się kwartalnie (JPKV7K). Podatnicy rozliczający się kwartalnie w pierwszym i drugim miesiącu kwartału wypełniają i przesyłają tylko część ewidencyjną pliku. Dopiero w trzecim miesiącu kwartału wypełniają część ewidencyjną i deklaracyjną.

Jak obliczyć podatek VAT?

Przy obliczaniu podatku VAT podatnik kalkuluje wysokość zobowiązania jako różnicę między podatkiem VAT należnym (dotyczącym dokonanej sprzedaży), a naliczonym (dokonane zakup). Należy jednak pamiętać, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje tylko w takim zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Jeżeli podatek należny przewyższa kwotę podatku naliczonego, powstaje zobowiązanie wobec Urzędu Skarbowego. W przeciwnej sytuacji mamy do czynienia z nadwyżką podatku naliczonego nad należnym. Podatnik może wykazać tę kwotę w pliku JPKV7 do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, bądź wnioskować o zwrot na rachunek bankowy lub rachunek VAT. Podstawowym terminem zwrotu podatku jest okres 60 dni w przypadku wystąpienia sprzedaży opodatkowanej, licząc od dnia wysłania rozliczenia przez podatnika.

Warto wspomnieć, iż wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku VAT w Polsce są silnie związane z dynamiką rozwoju gospodarki. W latach 2016-2022 wpływy z VAT wzrosły ze 123,1 mld zł. do 230,5 mld zł. Tegoroczna ustawa budżetowa (2024 r.) przewiduje osiągnięcie kwoty 316,4 mld zł.

Podatek od towarów i usług jest także daniną szczególnie narażoną na nadużycia i wyłudzenia. Z roku na rok wdrażanych jest szereg przedsięwzięć, aby temu zapobiec. Obecnie trwają prace nad wdrożeniem KSeF, który również ma przyczynić się do zmniejszenia nadużyć.

Autor: Alicja Kostyra, Manager w MDDP Outsourcing, biuro rachunkowe Warszawa