Prawo do zasiłku dla bezrobotnych oraz zasiłek solidarnościowy

Sytuacja związania z pandemią COVID-19 spowodowała, że znacząco zwiększyła się liczba rozwiązanych umów o pracę i wypłaty zasiłków dla bezrobotnych. W marcu stopa bezrobocia w Polsce wynosiła 5,4%. Bez pracy pozostawało 909,4 tysięcy osób (źródło: GUS). Specjaliści prognozują znaczący wzrost bezrobocia w najbliższych miesiącach. W kwietniu z rejestru ubezpieczonych ZUS zostało wyrejestrowanych 165,5 tysięcy osób (źródło: Rzeczpospolita).

Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że sposób rozwiązania umowy o pracę i przyznanie zasiłku dla bezrobotnych są ze sobą nierozerwalnie związane. Niejednokrotnie dopiero zgłoszenie się do powiatowego urzędu pracy, aby zrejestrować się w rejestrze bezrobotnych, powoduje bolesne zderzenie się  z rzeczywistością. Utrata pracy sam w sobie jest niezwykle stresującym wydarzeniem, warto więc, aby obydwie strony: pracodawca i pracownik wiedzieli jakie konsekwencje dla wypłaty zasiłku dla bezrobotnych rodzi każdy tryb rozwiązania umowy o pracę.

Komu przysługuje zasiłek dla bezrobotnych?

Prawo do zasiłku posiada bezrobotny zarejestrowany we właściwym powiatowym urzędzie pracy.

W świetle art. 71 ust. 1 pkt 1 i 2 lit. a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prawo do zasiłku dla bezrobotnych przysługuje za każdy dzień kalendarzowy, od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli zostaną spełnione warunki:

• nie ma dla niego oferty odpowiedniej pracy, propozycji stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz
• w okresie 18 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni był zatrudniony i osiągał wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy (przy czym w czasie tym nie uwzględnia się okresów urlopów bezpłatnych trwających łącznie dłużej niż 30 dni); do okresu 365 dni wlicza się również okresy: urlopu wychowawczego, pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, odbywania zasadniczej służby wojskowej.

Ważne!

Do ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadzona została zmiana, która zakłada zaliczenie do 365 dni pracy warunkujących możliwość nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych okresu pracy w obniżonym wymiarze etatu i z obniżoną wysokością wynagrodzenia poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę w przypadku osób, którym na podstawie art. 15g ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zmniejszono wymiar czasu pracy skutkujący obniżeniem wysokości wynagrodzenia poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Pamiętajmy !

Zasiłek dla bezrobotnych nie przysługuje osobie, która prowadząc działalność gospodarczą, opłacała preferencyjne składki ZUS, gdyż podstawa wymiaru składek preferencyjnych jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Tryb rozwiązania umowy o pracę a prawo do zasiłku dla bezrobotnych

Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron oraz za wypowiedzeniem przez pracownika z zachowaniem okresu wypowiedzenia

Wypowiedzenie umowy o pracę należy rozumieć jako jednostronną czynność prawną, która skutkuje rozwiązaniem umowy po upływie okresu wypowiedzenia i z chwilą nadejścia terminu wypowiedzenia. W tym momencie istotne jest to, że wypowiedzenie musi wynikać ze strony pracownika.

Rozwiązanie stosunku pracy poprzez porozumienie stron jest możliwe w odniesieniu do każdej umowy i następuje w dowolnym terminie ustalonym przez strony. 

Tryb ten, choć pozornie wydaje się być trybem najbardziej optymalnym dla obu stron, w zakresie nabycia prawa do wypłaty zasiłku rodzi jednak określone konsekwencje – jak się okazuje negatywne dla pracownika.

W takim przypadku (jak i w sytuacji wypowiedzenia umowy przez pracownika)  bezrobotny nabędzie prawo do zasiłku dla bezrobotnych dopiero po okresie 90 dni od daty rejestracji w powiatowym urzędzie pracy. Maksymalny czas rejestracji w rejestrze bezrobotnych to 6 miesięcy od daty rozwiązania umowy o pracę.

Wyjątek!

Okres 90 dni wyczekiwania nie obowiązuje, jeżeli:

• porozumienie stron nastąpiło z powodu upadłości, likwidacji pracodawcy lub zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
• rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego za wypowiedzeniem lub na mocy porozumienia stron nastąpiło z powodu zmiany miejsca zamieszkania

Rozwiązanie umowy przez pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia, art. 55 § 1‘ Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy;

Jest to bardzo szczególny tryb rozwiązania umowy przez pracownika i jest wynikiem ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków pracodawcy.

Wypowiedzenie umowy o pracę w takim trybie i bez zachowania okresu wypowiedzenia nie może decydować o pozbawieniu pracownika prawa do zasiłku. Nie jest ono bowiem tożsame z rozwiązaniem stosunku za „zwykłym” wypowiedzeniem, z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia nie pozbawia pracownika prawa do wnioskowania o zasiłek dla bezrobotnych i nabywa on prawo do jego wypłaty od pierwszego dnia zarejestrowania w rejestrze bezrobotnych.

Rozwiązanie umowy przez pracodawcę bez zachowania okresu wypowiedzenia

Art. 75 ust. 2 pkt 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wskazuje, iż bezrobotny, który w okresie 6 miesięcy przed dokonaniem rejestracji w urzędzie pracy spowodował rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika bez wypowiedzenia, nabędzie prawo do zasiłku dopiero po 180 dniach liczonych od daty rejestracji. Ponadto o ten okres będzie miał skrócony okres wypłaty zasiłku. Zatem jeśli prawo do zasiłku dla bezrobotnych będzie mu przysługiwało przez 6 miesięcy, to w konsekwencji w ogóle nie otrzyma zasiłku.

Wysokość zasiłku dla bezrobotnych

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 maja 2020 roku, miesięczna wysokość zasiłku dla bezrobotnych od 01 czerwca 2020 roku wynosi:

• 881,30 zł – w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku,
• 692,00 zł – w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku.

Należy również pamiętać, że nie każdy bezrobotny otrzyma jednakową wysokość zasiłku.  Kwota zasiłku jest zależna od stażu pracy i kształtuje się jak poniżej:

• zasiłek w pełnej wysokości (100%),
• zasiłek obniżony (80%),
• zasiłek podwyższony (120%).

80% pełnej kwoty zasiłku przyznaje się osobie, której staż pracy wynosi mniej niż 5 lat. 100% zasiłku otrzyma osoba ze stażem pracy od 5 do 20 lat, a 120% pełnej kwoty należy się bezrobotnemu z co najmniej 20-letnim stażem pracy.

Jak długo można pobierać zasiłek dla bezrobotnych?

Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych wynosi:

180 dni

W przypadku, gdy osoba bezrobotna mieszka na obszarze powiatu, którego stopa bezrobocia w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku nie przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju.

365 dni

Jeśli osoba bezrobotna:

• mieszka na obszarze powiatu, którego stopa bezrobocia w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 150% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju,
• ma na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat, a jej małżonek jest również osobą bezrobotną, która utraciła prawo do zasiłku z powodu upływu okresu jego pobierania po dniu nabycia prawa do zasiłku przez ubiegającego się o zasiłek małżonka,
• ukończyła 50 lat i posiada co najmniej 20-letni okres uprawniający do zasiłku,
• samotnie wychowuje co najmniej jedno dziecko w wieku do 15 lat.

Dodatek solidarnościowy

W ramach przepisów tarczy antykryzysowej weszły w życie regulacje wprowadzające nowe świadczenie – dodatek solidarnościowy. Mogą z niego skorzystać osoby, które po 15 marca 2020 roku, w następstwie COVID-19, straciły pracę lub ich umowa wygasła.

Ile wynosi dodatek solidarnościowcy w 2020 roku i od kiedy obowiązuje? 

Dodatek solidarnościowy wynosi 1400 zł miesięcznie i przysługuje od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 roku. Można go otrzymać najwcześniej za miesiąc, w którym osoba uprawniona złożyła wniosek.

Komu przysługuje dodatek solidarnościowy?

O nowe świadczenie mogą wnioskować osoby, z którymi po 15 marca 2020 roku pracodawca rozwiązał umowę o pracę za wypowiedzeniem lub ich umowa o pracę na czas określony wygasła po tym terminie. Warunkiem otrzymania dodatku solidarnościowego jest też podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę przez łączny okres co najmniej 60 dni w 2020 roku.

Dodatek nie będzie przysługiwał osobom podlegającym ubezpieczeniom społecznym lub obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, w tym osobom mającym prawo do emerytury lub renty, rolnikom.

Świadczenie przysługuje również bezrobotnym już zarejestrowanym w urzędzie pracy. W takiej sytuacji urząd pracy zawiesi na rzecz dodatku dotychczas wypłacany zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium wypłacane na szkolenia oraz podnoszenie kwalifikacji.

Ważne!

Za okres wypłaty dodatku solidarnościowego nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego. Dlatego osoba niezdolna do pracy z powodu choroby powinna wystąpić o świadczenie, które jest dla niej bardziej korzystne finansowo.

Zasiłek solidarnościowy a uprawnienia pracownicze

Okres pobierania zasiłku solidarnościowego będzie natomiast wliczany do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych, z wyjątkiem okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego oraz stażu pracy wymaganego do wykonywania niektórych zawodów.

Zasiłek solidarnościowy a opodatkowanie

Dodatek solidarnościowy nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz potrąceniom i egzekucji.

Podatek solidarnościowy a składki ubezpieczeniowe

Z tytułu pobierania dodatku solidarnościowego osoba uprawniona podlegać będzie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeni zdrowotnemu, a podstawą wymiaru składek na te ubezpieczenia będzie wypłacona kwota dodatku solidarnościowego. Składki będą finansowane w całości z budżetu państwa.

---

ZOBACZ TAKŻE:

• Zasiłek opiekuńczy – koronawirus a dłuższy okres pobierania
• Tarcza finansowa PFR – dofinansowanie dla firm dużych i średnich

---

Sylwia Paradowska
Ekspert ds. kadr i płac w biurze rachunkowym MDDP Outsourcing w Warszawie