Sprawozdania finansowe: wszystko, co musisz wiedzieć

Sprawozdanie finansowe jest jednym z obowiązków znacznej części podmiotów gospodarczych, który realizuje się w celu zamknięcia ksiąg rachunkowych po zakończeniu roku obrotowego. Jego zadaniem jest przedstawienie sytuacji finansowej oraz wyniku jednostki, która go sporządza – może to być zarówno pojedyncza spółka, jak i cała grupa kapitałowa. Głównym odbiorcą są osoby z zewnątrz, dlatego sprawozdanie finansowe musi spełnić określone warunki formalne.

Cel sprawozdania finansowego oraz podstawa prawna

Sporządzanie sprawozdania finansowego jest ściśle powiązane z informacyjną funkcją rachunkowości. Zestawia się w nim dane liczbowe, które w połączeniu z informacją dodatkową  ( dotyczącą m.in. przyjętych zasad rachunkowości,  podstawowych informacji dotyczących pracowników, wyjaśnień do pozycji bilansu i rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale oraz rachunku przepływów pieniężnych oraz innych istotnych informacji istotnych dla zrozumienia sprawozdania finansowego) przedstawiają sytuację majątkową przedsiębiorstwa oraz wyniki jego działalności.

Sprawozdanie służy ocenie sytuacji finansowej danego podmiotu, dlatego podlega grupie wymogów i zasad wspólnych dla wszystkich jednostek zobowiązanych do sporządzania sprawozdania. Informacje zawarte w sprawozdaniu muszą być przedstawione w sposób zrozumiały dla osób niepowiązanych z danym podmiotem. Ich naczelną zasadą jest wiarygodność i kompletność – raport musi odzwierciedlać aktualną sytuację finansową.  Jednolita forma pozwala porównywać dane z różnych okresów, by określić dynamikę rozwoju firmy lub zwrócić uwagę na ewentualne nagłe zmiany wartości i ich przyczyny.

Tworzenie sprawozdań finansowych jest obowiązkowe dla spółek, które prowadzą tzw. pełną rachunkowość i podlegają przepisom Ustawy o rachunkowości – są to m.in. spółki handlowe, jednostki samorządu terytorialnego, banki oraz oddziały przedsiębiorstw zagranicznych.

W Polsce funkcjonują dwa akty prawne, które określają formę sprawozdania finansowego. Są to: Ustawa o rachunkowości oraz Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (których część od 2001 roku stanowią obowiązujące wcześniej Międzynarodowe Standardy Rachunkowości). Znaczna większość jednostek działających w Polsce podlega UoR. MSSF są obligatoryjne w przypadku skonsolidowanych sprawozdań emitentów papierów wartościowych oraz banków – ze względu na międzynarodowy charakter działalności tych podmiotów. MSSF są stosowane w wielu krajach świata, jednak w Unii Europejskiej od 2005 roku zbiór ten obowiązuje jednostki ze wszystkich krajów członkowskich.

 Przedsiębiorstwa zobowiązane do stosowania MSSF muszą korzystać z UoR w obszarach nieuregulowanych przez MSSF. Z kolei podmioty podlegające UoR mogą – jeśli uznają to za stosowne – skorzystać z MSSF w przypadku kwestii nieporuszonych w UoR oraz Krajowych Standardach Rachunkowości.

Wszystkie elementy sprawozdania finansowego

Niezależnie, czy podmiot podlega pod UoR czy MSSF, składniki sprawozdania finansowego zasadniczo pozostają te same. Każde zestawienie w tym raporcie ma na celu pokazanie informacji, które w konkretnej formie są łatwiejsze do interpretacji przez odbiorcę.

1. Bilans, czyli zestawienie aktywów (majątku przedsiębiorstwa) z pasywami (źródłami finansowania tego majątku) na ustalony dzień bilansowy.
2. Rachunek zysków i strat – prezentacja wyniku finansowego na koniec okresu obrachunkowego (którego dotyczy sprawozdanie) oraz danych, z których ten wynik został obliczony (przychodów i zysków oraz kosztów i strat).
3. Informacja dodatkowa ma na celu przedstawienie zasad sporządzenia sprawozdania (np. wyceny poszczególnych elementów majątku) oraz udzielenie niezbędnych do poprawnego zrozumienia sprawozdania wyjaśnień.
4. Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje, czy w ślad za zyskiem księgowym powstał zysk realny lub czy księgowa strata może zagrozić płynności finansowej.
5. Zestawienie zmian w kapitale własnym polega na wyjaśnieniu, z czego wynika kapitał własny ujęty w bilansie oraz jak wygląda struktura udziałów, a także przedstawia transakcje z właścicielami.

Sporządzone sprawozdanie musi zostać zatwierdzone w terminie do 6 miesięcy od dnia bilansowego oraz złożone w formie elektronicznej do KRS.w terminie 15 dni od daty zatwierdzenia.

Obowiązek badania sprawozdania finansowego

Choć każdy podmiot sporządzający sprawozdanie może przeprowadzić badanie z udziałem audytora, część jednostek jest do tego zobowiązana prawem. Są to m.in. instytucje finansowe, podmioty notowane na rynku publicznym (emitenci papierów wartościowych). Dodatkowo badanie muszą przeprowadzić jednostki kontynuujące działalność, które spełniają łącznie przynajmniej dwa z trzech poniższych kryteriów:

• w ciągu roku zatrudnienie wynosiło min. 50 pełnych etatów;
• suma bilansowa była większa lub równa niż 2,5 mln euro;
• suma przychodów netto była większa lub równa 5 mln euro.

Audytor wybierany jest przez organ zatwierdzający sprawozdanie (np. grono udziałowców) i nie może on być w żaden sposób powiązany z badanym przedsiębiorstwem – jest to podstawa do rozwiązania umowy audytorskiej, którą co do zasady zawiera się na min. 2 lata. Audytor ma wgląd w całą dokumentację jednostki, może uczestniczyć w inwentaryzacji, domagać się wyjaśnień niejasnych kwestii i uzyskiwać informacje od kontrahentów w sposób jawny dla badanego podmiotu.

Autor: Katarzyna Zembrowska, Asystentka Księgowego w warszawskim biurze rachunkowym MDDP Outsourcing.

Zobacz więcej:

Obowiązek badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta

Podpisywanie oraz składanie sprawozdań finansowych w XML do KRS

Badanie sprawozdania finansowego za 2021 r. – wybór audytora