Sprawozdanie finansowe zgodne z Ustawą o rachunkowości

Przedsiębiorcy  prowadząc pełną księgowość powinni na koniec roku złożyć sprawozdanie finansowe. Jest to dokument, który zawiera podstawowe informacje dotyczące działalności przedsiębiorstwa w ujęciu finansowym, a więc przedstawiający jego sytuację finansową. Obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego nałożony jest na przedsiębiorców przez ustawodawcę.

Podstawą prawną sporządzania sprawozdania finansowego w Polsce jest Ustawa o rachunkowości (UoR), z dnia 29 września 1994 roku. Zakres i sposób prezentacji sprawozdania finansowego jednostek określa rozdział 5 tej ustawy.

Założenia sprawozdania finansowego.

Najważniejsze założenia sprawozdania finansowego, wymienione w UoR to:

1. Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych (dzień bilansowy).
2. Okres, za który przygotowuje się sprawozdanie finansowe nazywany jest rokiem obrotowym. Jest to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Musi być określony w statucie lub umowie, na podstawie której utworzono jednostkę. W przypadku rozpoczęcia działalności przez jednostkę w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres mogą zostać połączone z rokiem następnym. Przy zmianie roku obrotowego, pierwszy rok obrotowy po zmianie powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.
3. Sprawozdanie finansowe powinno zostać przygotowane nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego.
4. Sprawozdanie finansowe składa się z:
5. bilansu;
6. rachunku zysków i strat;
7. informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Dodatkowo sprawozdanie finansowe jednostek, podlegające corocznemu badaniu, obejmuje zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym, w przypadku funduszy inwestycyjnych – zestawienie zmian w aktywach netto, oraz rachunek przepływów pieniężnych.

Sprawozdanie finansowe funduszu inwestycyjnego otwartego oraz sprawozdanie finansowe specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego nie obejmuje rachunku przepływów pieniężnych.

Jednostki, których Sprawozdania finansowe podlegają badaniu, zostały wymienione w art. 64, rozdział 7 Ustawy o Rachunkowości. Zaliczają się do nich między innymi: banki, oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, oddziałów zagranicznych firm inwestycyjnych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz spółek akcyjnych. Pełna lista podmiotów wymieniona jest we wspomnianym wyżej art. 64 w rozdziale 7 UoR.

Informacje w sprawozdaniu finansowym w zależności od rodzaju jednostki.

Jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakładu reasekuracji (załącznik nr 1 UoR):

1. Wprowadzenie do sprawozdania finansowego.
3. Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny, wariant porównawczy).
4. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym.
5. Rachunek przepływów pieniężnych (metoda bezpośrednia, metoda pośrednia).
6. Dodatkowe informacje i objaśnienia.

Zakres informacji dla pozostałych jednostek jest opisany w załącznikach nr 2-6 UoR.

Sprawozdanie z działalności jednostki.

Dodatkowym dokumentem określonym w UoR jest sprawozdanie z działalności jednostki. Jednostki, które mają obowiązek przedstawić sprawozdanie z działalności wymienione są w ustępie 1, artykułu 49,  rozdziału 5 UoR.

Sprawozdanie z działalności jednostki powinno zawierać istotne informacje o stanie majątkowym
i sytuacji finansowej, a także ocenę efektów i wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń działalności jednostki. Wszystkie te elementy określone są szczegółowo w ustępie 2 wyżej wymienionego artykułu.

Uproszczenia w sprawozdawczości finansowej.

Ustawa o Rachunkowości dopuszcza stosowanie uproszczeń w zakresie sprawozdawczości finansowej dla jednostek mikro i małych. Przed sporządzeniem sprawozdania finansowego jednostki powinny podjąć decyzję do jakiej kategorii mogą i chcą należeć, a także w jakiej formie będą przygotowywać sprawozdanie finansowe.

Uproszczenia dla jednostek mikro

Aby spółki, określone w Ustawie o Rachunkowości mogły skorzystać z uproszczeń dotyczących jednostek mikro, nie mogą przekroczyć w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym, co najmniej dwóch z trzech wielkości:

– sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego – 1 500 000 zł;

– przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy – 3 000 000 zł;

– w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty – 10 osób.

Do jednostek mikro dodatkowo możemy zaliczać wymienione w ustępie 48 artykułu 3 Ustawy o Rachunkowości. Są to między innymi związki zawodowe, organizacje pracodawców, oraz osoby fizyczne, spółki cywilne jeżeli przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji wyniosły równowartość w walucie polskiej nie mniej niż 2 000 000 EUR i nie więcej niż 3 000 000 EUR za poprzedni rok obrotowy.

Uprozczenia dla jednostek małych.

Aby spółki określone w Ustawie o Rachunkowości mogły skorzystać z uproszczeń dotyczących jednostek małych, nie mogą przekroczyć w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym co najmniej dwóch z trzech wielkości:

– sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego – 25 500 000 zł;

– przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy – 51 000 000 zł;

– w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty – 50 osób.

Do jednostek małych mogą zaliczać się również pozostałe jednostki wymienione w 48 ustępie, 3 artykułu UoR.

Elementy sprawozdania finansowego.

1. Wprowadzenie do sprawozdania finansowego.

Powinno zawierać opis przyjętych zasad (polityk) rachunkowości oraz metody wyceny i sposób sporządzenia sprawozdania finansowego wybrane przez daną jednostkę. Przedstawienie przyczyn
i skutków oraz ich zmian w stosunku do roku poprzedzającego. Szczegółowe informację, jakie powinny być zawarte we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego wyszczególnione są w załącznikach do UoR. Są to między innymi takie dane jak: nazwa jednostki, siedziba, adres, podstawowy przedmiot działalności, numer we właściwym rejestrze sądowym albo ewidencji, czas trwania jednostki, jeżeli jest ograniczony, wskazanie okresu objętego sprawozdaniem finansowym.

2. Bilans jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego. Zamiennie według  Międzynarodowych Standardów Rachunkowości nazywany jest sprawozdaniem z sytuacji finansowej.  Stanowi zbiór składników majątkowych przedsiębiorstwa oraz źródeł ich finansowania w określonym momencie. Prezentuje zestawienie stanu aktywów i pasywów, na ostatni dzień bieżącego oraz poprzedzającego roku obrotowego.

3. Rachunek zysków i strat.

Rachunek zysków i strat jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego. Zamiennie nazywany jest rachunkiem wyników. Jego głównym zadaniem jest informowanie czytelnika o efektywności poszczególnych rodzajów działalności oraz jaki jest ogólny wynik finansowy jednostki. Poza bilansem jest najważniejszym elementem sprawozdania finansowego. Dane prezentowane są za okres sprawozdawczy, za który przygotowuje się sprawozdanie finansowe oraz za okres poprzedzający. Oznacza to, że nagłówki kolumn powinny zawierać informację o tych okresach.

Dopuszczalne przez UoR są dwa warianty Rachunku zysków i strat: kalkulacyjny oraz porównawczy. Jednostka sama decyduje jaki układ chce prezentować w sprawozdaniu finansowym. Wzory obu wariantów zawarte są w załącznikach do UoR.

4. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym.

Jest to element sprawozdania finansowego sporządzany przez jednostki podlegające corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta. Przedstawia zmiany w strukturze elementów, które składają się na kapitał własny oraz kierunek i skutki tych zmian, a także dostarcza informacji o sytuacji finansowej jednostki. Prezentuje zmiany w zysku i stracie, źródłach finansowania kapitałami własnymi oraz przychody i koszty bezpośrednio związanych z kapitałem zakładowym. Jednostki, które nie prezentują zestawiania zmian w kapitale (funduszu) własnym, informacje o zmianach kapitału oraz strukturze własności kapitału podstawowego powinny zaprezentować w informacji dodatkowej, w części dotyczącej bilansu.

5. Rachunek przepływów pieniężnych.

Rachunek przepływów pieniężnych jest elementem sprawozdania finansowego, sporządzanym przez jednostki, podlegające corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta. Podsumowuje przepływ środków pieniężnych w danej jednostce. Można z niego wywnioskować jakie zmiany, wywołane przez przepływ środków pieniężnych dokonały się w poszczególnych grupach aktywów i pasywów,. Pozwala to ocenić  zdolność jednostki do generowania środków pieniężnych. Zgodnie z Artykułem 48b Ustawy o rachunkowości, rachunek przepływów pieniężnych może być sporządzony metodą bezpośrednią lub metodą pośrednią, zależnie od wyboru, którego dokonuje kierownik jednostki. W metodzie bezpośredniej zestawione są ze sobą poszczególne grupy wydatków i wpływów, występujące w danym okresie. Metoda pośrednia polega na korygowaniu zysku netto jednostki o poniesione w danym okresie koszty.

6. Dodatkowe informacje i objaśnienia w sprawozdaniu finansowym.

Zgodnie z Artykułem 48 UoR, informacja dodatkowa powinna zawierać istotne dane i objaśnienia do pozycji bilansu rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych za okresy sprawozdawcze objęte sprawozdaniem finansowym, a także dane porównawcze. Ponadto powinny znaleźć się tam informacja dotyczące proponowanego przez Zarząd rozliczenia wyniku finansowego (podziale zysku lub pokryciu straty). Do dalszych wymaganych przez UoR ujawnień, które powinien zawierać ten element sprawozdania finansowego należą podstawowe dane dotyczące pracowników i organów jednostki. Szczegółowy zbiór informacji wymaganych do zaprezentowania przez jednostkę określone są w załącznikach do UoR. Jednostka mikro może, zgodnie z UoR, nie sporządzać informacji dodatkowej, pod warunkiem, że zaprezentuje informacje opisane w załączniku nr 4 do UoR. Zakres informacji dodatkowej dla jednostek małych określa załącznik nr 5 do UoR.

Na co zwrócić szczególną uwagę przy sporządzaniu sprawozdania finansowego?

1. Założenie kontynuacji działalności.

Bardzo istotne jest określenie w sprawozdaniu finansowych, czy Zarząd jednostki zakłada kontynuację działalności podmiotu, w dającej się przewidzieć przyszłości oraz w niezmienionym istotnie zakresie działalności. Zasada kontynuacji działania jest jedną z nadrzędnych zasad rachunkowości. Okres, którego dotyczy to założenie powinien być nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego, na który sporządza się sprawozdanie. Ponadto sprawozdanie finansowe powinno zawierać informacje, czy i w jaki sposób jednostka osiąga zyski, jaki jest jej majątek obrotowy, oraz czy wystąpiły istotne zdarzenia, które mogą zagrozić kontynuacji działalności przez jednostkę. Jeżeli takie były, lub według wiedzy Zarządu, mogą pojawić się w przyszłości, to należy również opisać działania, jakie będą podejmowane przez zarząd jednostki, aby im zapobiec. Najczęściej opis ten znajduję się w jednym z punktów wprowadzenia do sprawozdania finansowego.

2. Szacunki Zarządu

W związku z tym, że sporządzenie sprawozdania finansowego wymaga od Zarządu jednostki dokonywania pewnych szacunków i założeń, powinno ono zawierać na stosowne informacje dotyczące tych założeń. Najczęściej wypisane są one w ostatnim punkcie wprowadzenia do sprawozdania finansowego. Należy tam zamieścić również informację o tym, czy rzeczywiste wyniki mogą różnić się od wyników szacunków. Najczęściej szacunki Zarządu jednostki dotyczą takich elementów sprawozdania finansowego, jak wartości nieruchomości inwestycyjnej, utworzonych rezerw, w tym na wszelkie potencjalne roszczenia, odpisów aktualizujących oraz rozliczeń międzyokresowych aktywów.

3. Korekty błędów z lat ubiegłych.

W przypadku kiedy mamy do czynienia z błędem w poprzednim roku i chcemy zaprezentować nowe, prawidłowe dane porównawcze należy w danym elemencie sprawozdania, którego dotyczy korekta na przykład w bilansie, dodać do danych porównawczych osobną kolumnę, opisaną jako dane przekształcone. Ponadto w sprawozdaniu finansowym w informacji dodatkowej, powinno się opisać z czego wynikała ta korekta oraz przedstawić w jaki sposób dane zostały przekształcone. Przykładowo jeżeli w poprzednim roku błędnie zaprezentowano wartość rzeczowych środków trwałych w bilansie i w nocie dotyczącej środków trwałych, to zarówno w bilansie jak i  w danej nocie należy wykazać przekształcone dane.

4. Utrata wartości aktywów.

W przypadku kiedy mamy do czynienia z sytuacją, że dane aktywo posiadane przez jednostkę utraciło swoją wartość, to w sprawozdaniu finansowym należy przedstawić informację jaki odpis aktualizujący został utworzony, na jakiej podstawie dokonano tego odpisu oraz w jakiej pozycji rachunku zysków i strat dany odpis został wykazany. Warto zamieścić również informację czy odpis został wykonany na podstawie wyceny niezależnego eksperta.

5. Rezerwy na zobowiązania.

Sprawozdanie finansowe jednostki powinno zawierać informacje dotyczące tego w jaki sposób tworzone są rezerwy na przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego. Najczęściej informacja taka umieszczona zostaje razem z opisem przyjętych zasad rachunkowości we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego.

6. Podatek dochodowy i odroczony.

 W informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego powinna znajdować się nota dotycząca podatku dochodowego. Nota ta powinna zawierać rozliczenie różnicy między wynikiem finansowym brutto, a podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym. Ponadto sprawozdanie finansowe powinno zawierać informacje o tym czy jednostka spełnia kryteria określone w artykule 37 ustępu 10 UoR, wyznaczające obowiązek ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Jeżeli jednostka nalicza podatek odroczony, sprawozdanie finansowe powinno zawierać odpowiednią notę, w której pokazane jest zestawienie pozycji składających się na aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

7. Zdarzenia po dniu bilansowym.

 Nota ta prezentowana jest zwykle na końcu sprawozdania finansowego i powinna zawierać informacje, czy po dniu bilansowym, a przed dniem podpisania sprawozdania wystąpiły istotne zdarzenia, które mogły mieć wpływ na sytuację majątkową i finansową jednostki. Jeżeli w opinii Zarządu takie zdarzenia miały miejsce powinny zostać ujawnione w celu zapewnienia rzetelności informacji i kompletności danych finansowych zawartych w sprawozdaniu. Przykłady takich zdarzeń mogą być: istotna umowa pożyczki zawarta po dniu bilansowym, zmiana członka Zarządu albo też sytuacje ogólnoświatowe i polityczne mające wpływ na gospodarkę i prowadzenie działalności gospodarczej, z jakimi mieliśmy do czynienia w ostatnich latach (pandemia COVID19, inwazja na Ukrainę, wysoka inflacja). Informacja zawarta w tej nocie powinno zawierać wpływ danego zdarzenia na sytuację jednostki oraz w przypadku negatywnego wpływu danego zdarzenia – sposób w jaki Zarząd zamierza ten wpływ niwelować.

Sprawozdanie finansowe dostarcza więc kluczowych informacji, które mogą znacząco ulepszyć zarządzanie firmą. Jest potrzebne nie tylko do właściwych rozliczeń podatkowych, ale również dla efektywności zarządzania biznesem.  Raporty finansowe i sprawozdania stanowią niebagatelne wyzwanie dla dyrektorów finansowych czy osób odpowiedzialnych za sprawozdawczość finansową.

W dzisiejszych czasach, gdy otoczenie gospodarcze i polityczne zmienia się niezwykle szybko, warto zlecić przygotowanie sprawozdania finansowego profesjonalistom. Eksperci w MDDP Outsourcing doskonale znają międzynarodowe przepisy pozwalające nam owocnie współpracować z podmiotami polskimi, jak i firmami z zagranicznym kapitałem. Wykorzystujemy  zaawansowane rozwiązania informatyczne, dzięki czemu możemy w pełni kontrolować poprawność sprawozdań finansowych, eliminując ryzyko błędów. Skontaktuj się z nami już teraz https://www.mddp-outsourcing.pl/kontakt/

Autor: Paweł Kaznocha, Młodszy Specjalista ds. Sprawozdawczości w katowickim biurze rachunkowym MDDP Outsourcing