Współpraca z byłym pracodawcą w ramach samozatrudnienia

Wielu pracowników rozważa samozatrudnienie, licząc na wymierne korzyści finansowe. Czy  zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest najlepszym rozwiązaniem dla pracownika? Czy świadczenie usług dla byłego pracodawcy w ramach działalności gospodarczej B2B  pozwala osiągnąć więcej korzyści? Na co należy zwrócić uwagę, zmieniając formę współpracy z pracodawcą, z umowy o pracę na świadczenie usług B2B (tzw. samozatrudnienie)? Czy przejście na samozatrudnienie jest zawsze możliwe? Czy i jakie są ograniczenia podatkowe i w zakresie ZUS w związku z wykonywaniem pracy na rzecz byłego pracodawcy? 

Samozatrudnienie to wykonywanie działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek. Wiąże się z koniecznością założenia działalności gospodarczej oraz rozliczania podatków i składek ZUS. 

Samozatrudnienie w świetle kodeksu pracy

Kodeks pracy nie zakazuje zatrudniania pracownika na podstawie umowy cywilnoprawnej przez pracodawcę, nawet jeśli obie strony łączyła umowa o pracę.  

Przy stosunku pracy występują dwa istotne elementy: 

• Pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy i na jego rzecz, w miejscu i w czasie określonym przez pracodawcę 
• Pracownik za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie i nie ma on możliwości wskazania podwykonawcy. Musi swoją pracę wykonywać osobiście. 

Niezgodne z prawem jest zawarcie umowy cywilnej w celu ukrycia stosunku pracy. Umowa o pracę nie może być zastąpiona umową cywilnoprawną, jeżeli zatrudnienie posiada cechy charakterystyczne dla stosunku pracy.  

Samodzielna działalność gospodarcza a VAT

Pracownik, który zarejestruje swoją działalność gospodarczą, staje się przedsiębiorcą. Generalnie rozlicza VAT, pod warunkiem że nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego z VAT. 

Zwolnienie podmiotowe wynika z osiągniętych obrotów (do 200.000 zł rocznie). Jeśli pracownik rozpoczyna prowadzenie własnej firmy w trakcie roku, powyższy limit należy proporcjonalnie zmniejszyć. Trzeba pamiętać, że zwolnienie podmiotowe niekiedy nie przysługuje, dla przykładu podatnicy świadczący usługi prawnicze czy w zakresie doradztwa. Szczegóły znajdziemy w  art. 113 ust. 13 ustawy o VAT.  Te wyłączenia dotyczą wszystkich podatników,  także wykonujących czynności na rzecz byłego pracodawcy. 

Natomiast zwolnienia przedmiotowe z  VAT to zwolnienia ze względu na rodzaj wykonywanych czynności np. usług ubezpieczeniowych czy finansowych. Wykaz takich usług został uregulowany w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT.  

Podatek dochodowy przy świadczeniu usług dla byłego pracodawcy

Przedsiębiorca musi dokonać wyboru formy opodatkowania. Podatnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ma możliwość wyboru jednej z poniższych form opodatkowania:  

• na zasadach ogólnych według skali podatkowej, 
• podatkiem liniowym, 
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Przy wyborze formy opodatkowania należy pamiętać o pewnych ograniczeniach. Przedsiębiorca, który chce wybrać podatek liniowy, może tego dokonać dopiero w kolejnym roku, od momentu rozwiązania umowy o pracę. Nie może więc on skorzystać z podatku liniowego w tym samym roku, w którym wykonywał te same czynności na podstawie stosunku pracy. 

Z kolei przedsiębiorca zainteresowany ryczałtem ewidencjonowanym, może to zrobić dopiero po okresie dwóch lat od rozwiązania umowy o pracę. Z tej formy opodatkowania nie może skorzystać w roku, w którym był zatrudniony na umowę o pracę oraz w roku kolejnym. 

Składki ZUS dla przedsiębiorcy wykonującego pracę dla byłego pracodawcy

Przedsiębiorca, który rozpoczął wykonywanie działalności gospodarczej, ma prawo do pewnych preferencji w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne. Z kolei wysokość  składki zdrowotnej jest uzależniona od formy opodatkowania. 

Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej mogą skorzystać przez pierwsze 6 miesięcy z tzw. ulgi na start, a następnie przez 24 miesiące z preferencyjnych składek ZUS tzw. mały ZUS.  

Gdy przedsiębiorca wykonuje te same czynności, które wykonywał na podstawie umowy o pracę dla byłego pracodawcy przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym, nie może skorzystać z wymienionych ulg.  Przedsiębiorca jest zobowiązany do opłacania składek ZUS w pełnej wysokości. Praca na rzecz byłego pracodawcy nie pozwala również na skorzystanie z tzw. małego ZUSu plus.  

Jeśli przedsiębiorca świadczy inne usługi dla dawnego pracodawcy i zakres jego obowiązków uległ zmianie, to ograniczenia dotyczące formy opodatkowania oraz ZUS go nie dotyczą.  

Podsumowując, przed przejściem na samozatrudnienie trzeba poznać wszystkie skutki oraz wady i zalety tego rozwiązania.

Zalety samozatrudnienia 

• możliwość osiągania wyższych dochodów 

• większa kreatywność w prowadzeniu biznesu 

• swobodna organizacja swojej pracy 

• możliwość nawiązania współpracy z innymi przedsiębiorcami i tym samym okazja zwiększenia swojego zysku 

• dostęp do oferty skierowanej dla przedsiębiorców np. w bankowości czy możliwość skorzystania z dofinansowania unijnego, samorządowego itp. 

Wady samozatrudnienia 

• dodatkowe koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej np. prowadzenie księgowości, wynajem biura itp. 

• dokumentowanie przychodów poprzez wystawianie faktur sprzedaży 

• gromadzenie faktur kosztowych i innych dowodów 

• przechowywanie dokumentacji  

• opłacanie składek ZUS i podatków 

• wyższa odpowiedzialność przedsiębiorcy  

Samozatrudnienie wiąże się także z brakiem przywilejów, które daje umowa o pracę: 

• brak płatnych urlopów 

• potencjalna mniejsza stabilność zatrudnienia 

• brak ustawowo określonego okresu wypowiedzenia 

• niższa emerytura z ZUS 

• brak prawa do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego 

• brak dostępu do finansowanych przez pracodawcę pakietów socjalnych.

Autor: Agnieszka Bojar Manager w warszawskim biurze MDDP Outsourcing.