Składka wypadkowa ZUS - zmiany od 1 kwietnia 2024 roku

Już 1 kwietnia część płatników składek ZUS stanie przed obowiązkiem ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, którą stosować będą przez kolejnych 12 miesięcy. Dotyczy to tych podmiotów, które zatrudniają osoby podlegające ubezpieczeniu wypadkowemu, ale jednocześnie nie kwalifikują się do tego, by stopę procentową ustalił dla nich ZUS. W 2024 roku warto szczególnie pochylić się nad tym tematem, ponieważ Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało projekt rozporządzenia, które wprowadza zmiany w wysokości stóp procentowych składki wypadkowej dla poszczególnych kategorii ryzyka. Przełoży się to na wysokość zobowiązania niektórych płatników względem ZUS.

W jaki sposób prawidłowo ustalić składkę z tytułu wypadków w pracy i chorób zawodowych?

O sposobie, w jaki określona zostanie stopa procentowa składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, decyduje przede wszystkim to, ilu ubezpieczonych zgłosił dany podmiot do ubezpieczenia wypadkowego oraz czy podlega on wpisowi do rejestru REGON. Na tej podstawie można wyróżnić trzy kategorie płatników:

1. Podmioty, które zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego średnio nie więcej niż 9 ubezpieczonych, a także te, które nie podlegają wpisowi do rejestru REGON, bez względu na liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego – we wskazanych przypadkach stosuje się stopę zryczałtowaną, wynoszącą połowę najwyższej stopy procentowej, obowiązującej w danym roku składkowym.
2. Podmioty, które zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób i podlegają wpisowi do rejestru REGON oraz jednocześnie przekazały do ZUS Informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA za trzy poprzednie lata kalendarzowe – dla tych podmiotów stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustali ZUS i będzie ona stanowiła iloczyn stopy procentowej dla określonej grupy działalności i wskaźnika korygującego.
3. Podmioty, które zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych i podlegają wpisowi do rejestru REGON, ale nie złożyły informacji ZUS IWA za trzy lata wstecz – te podmioty obowiązane są ustalić stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe samodzielnie, posiłkując się Schematem Klasyfikacji z rozporządzenia z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz załącznikiem nr 2 do rozporządzenia z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Co się zmieni w ustalaniu wysokości składki wypadkowej?

To właśnie tego drugiego, ze wskazanych wyżej aktów prawnych, dotyczą projektowane zmiany. Rozporządzenie określa m.in. grupy działalności w oparciu o rodzaj działalności PKD ujęty w rejestrze REGON oraz przyporządkowuje poszczególnym grupom kategorie ryzyka, oraz stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe. O tym, do jakiej kategorii ryzyka zostanie zakwalifikowana dana grupa działalności, decydują takie czynniki, jak liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy, liczba stwierdzonych chorób zawodowych, czy zatrudnionych w warunkach zagrożenia w ramach danej grupy działalności. Zakwalifikowanie do określonej kategorii ryzyka odbywa się na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego za ostatnie trzy lata kalendarzowe. Ustalona w ten sposób kategoria ryzyka ma zastosowanie przez okres nie dłuższy niż trzy lata składkowe. Stąd też konieczność dokonania zmian w klasyfikacji począwszy od 1 kwietnia bieżącego roku.

Z projektu rozporządzenia wynika, że tylko jedna z 64 grup działalności może spodziewać się zakwalifikowania do wyższej kategorii ryzyka, a w konsekwencji do podwyższenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Mowa o działalności w zakresie wydobywania węgla kamiennego i węgla brunatnego (lignitu). Dobrą wiadomością jest jednak, że połowa z wyodrębnionych grup działalności będzie mogła cieszyć się niższą składką wypadkową ze względu na obniżenie kategorii ryzyka. W przypadku 31 grup kategoria ryzyka nie ulegnie zmianie.

Zarówno najniższa, jak i najwyższa stopa procentowa pozostaną na dotychczasowym poziomie. Są to wartości odpowiednio 0,67% oraz 3,33%. Ta druga wartość jest szczególnie istotna dla podmiotów małych, zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego mniej niż 10 ubezpieczonych, w tym dla większości przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Jak stanowi bowiem art. 28 ust 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla wskazanej kategorii płatników wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy. Zatem składka wypadkowa pozostanie na niezmienionym poziomie – 1,67% podstawy wymiaru.

Kto jest zobowiązany przekazać dane dotyczące składki wypadkowej do ZUS?

Podmiotom, które przekazały do ZUS Informację o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA za lata 2021,2022 oraz 2023 stopę procentową ustali Zakład. Ze względu na sposób jej wyliczenia ma ona charakter zindywidualizowany. Stanowi bowiem iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy dany płatnik składek, i ustalonego dla niego wskaźnika korygującego. Jego wysokość jest zależna od danych na temat wypadków przy pracy, chorób zawodowych oraz zatrudnienia w warunkach zagrożenia, które wykazane zostały w ZUS IWA. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek udostępnić dane o stopie procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w terminie do 20 kwietnia. Zawiadomienie jest doręczane wyłącznie w postaci elektronicznej za pośrednictwem portalu ZUS PUE. Będzie można je znaleźć w zakładce Skrzynka odbiorcza w panelu Płatnik.

Najtrudniejsze zadanie spoczywa na podmiotach, które nie kwalifikują się do tego, by stosować stopę procentową zryczałtowaną, a jednocześnie nie były zobowiązane do złożenia informacji ZUS IWA za trzy ostatnie lata kalendarzowe. Ci płatnicy muszą ustalić stopę procentową samodzielnie. Kluczowe w tym zadaniu jest określenie rodzaju przeważającej działalności według PKD. Rodzaj ten odczytuje się z rejestru REGON według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego albo na dzień zgłoszenia do ZUS, jeśli nastąpiło to w okresie od 1 stycznia do 31 marca roku bieżącego. Kolejnym krokiem jest ustalenie, do której grupy działalności kwalifikuje się dany płatnik. Wskazuje na nią kod PKD przypisany ustalonemu wcześniej rodzajowi przeważającej działalności. Należy odszukać wspomniany kod w Schemacie Klasyfikacji, który stanowi załącznik do rozporządzenia z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności. Schemat Klasyfikacji można łatwo odnaleźć na stronie internetowej Głównego Urzędu Statystycznego. Po odszukaniu w tabeli kodu PKD należy odczytać sekcję (oznaczoną literą) oraz dział (oznaczony dwucyfrową liczbą, która jest zbieżna z dwiema pierwszymi cyframi kodu PKD), pod którymi znajduje się dana działalność. Dysponując takim kodem, należy przejść do załącznika nr 2 do rozporządzenia z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków. Tabela wskazuje grupy działalności, odpowiadający im kod PKD (każdy wiersz zawiera literę, a część również liczbę), przypisaną danej grupie kategorię ryzyka i stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, która będzie obowiązywać płatnika w danym roku składkowym.

Zgodnie z projektem rozporządzenia, zmiany w kategoriach ryzyka i odpowiadających im stopach procentowych mają wejść w życie 1 kwietnia 2024 roku. Z danych widniejących na portalu Rządowego Centrum Legislacji wynika, że projekt jest obecnie na etapie uzgodnień. Istotne jest zatem, by zachować czujność i samodzielnego ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe dokonać po ogłoszeniu rozporządzenia zmieniającego. Nową stopę procentową należy zastosować do składek za kwiecień przekazywanych do ZUS w maju.

Autor: Martyna Ścierska, Starszy specjalista ds. kadr i płac, Dział Payroll w MDDP Outsourcing, outsourcing kadr i płac Katowice