Związek zawodowy a pracodawca. Korzyści i obowiązki obu stron w 2024 roku

Związek zawodowy, jako obrońca praw pracowników, stanowi istotny element w relacjach pracowniczych. Jego utworzenie wymaga jedynie minimalnie 10 pracowników i musi on być zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym. Dla pracodawcy obecność związku zawodowego w zakładzie pracy niesie za sobą szereg obowiązków. Z drugiej strony – bycie członkiem związku zawodowego niesie za sobą konkretne korzyści. Jakie zatem obowiązki ma pracodawca? Czy watro być członkiem związku zawodowego?

Obowiązki związku zawodowego wobec pracowników

Związek zawodowy ma kilka kluczowych obowiązków w stosunku do pracodawcy. m.in:

• Reprezentowanie interesów pracowników: Związek zawodowy reprezentuje pracowników w rozmowach z pracodawcą, zwłaszcza w kwestiach dotyczących warunków pracy, płac, bezpieczeństwa pracy i praw pracowniczych.
• Negocjowanie umów zbiorowych: Jednym z głównych zadań związku zawodowego jest negocjowanie umów zbiorowych z pracodawcą. Te umowy regulują warunki pracy i płace w danym miejscu pracy lub branży.
• Zapewnienie przestrzegania praw pracowniczych: Związki zawodowe działają na rzecz zapewnienia, że pracodawcy przestrzegają obowiązującego prawa pracy, w tym przepisów dotyczących godzin pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Działanie jako mediator: W przypadku konfliktów między pracownikami a pracodawcą, związki zawodowe często pełnią rolę mediatora, starając się znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.
• Edukacja i wsparcie dla pracowników: Związki zawodowe często prowadzą działania edukacyjne, informując pracowników o ich prawach i obowiązkach, a także oferując wsparcie prawne w przypadku sporów z pracodawcą.
• Monitorowanie zmian w prawie pracy: Związki zawodowe śledzą zmiany w prawie pracy i informują o nich swoich członków, aby mogli oni lepiej zrozumieć swoje prawa i obowiązki.
• Uczestnictwo w dialogu społecznym: Związki zawodowe często uczestniczą w szerszym dialogu społecznym dotyczącym polityki zatrudnienia i rynku pracy, reprezentując interesy pracowników.

Warto pamiętać, że konkretne obowiązki i zakres działania związków zawodowych mogą się różnić w zależności od kraju i specyficznych przepisów prawa pracy.

Finansowe korzyści z bycia członkiem związku zawodowego. Zmiany od stycznia 2024 r.

Nowe korzyści finansowe dla członków związków zawodowych. Ostatnia nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych i innych ustawach (opublikowana w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1667 z 2023 roku) przyniosła korzystne zmiany dla osób należących do związków zawodowych w zakresie rozliczeń rocznych.

Nowelizacja, która weszła w życie 1 stycznia 2024 roku, zgodnie z art. 3 ustawy, podnosi limit odliczeń od dochodu z 500 zł do 840 zł. Co istotne, zapisy te można zastosować już przy rozliczaniu dochodów uzyskanych w całym roku 2023, dzięki art. 8 tej ustawy.

W odniesieniu do dokumentacji za rok 2023 pracodawcy powinni wykazywać w formularzu PIT-11 w pozycji 123 kwotę składek na związki zawodowe, potrąconych pracownikom, aż do maksymalnej wysokości 840 zł. Jeśli składki nie są potrącane przez pracodawcę, pracownik może udowodnić ich wpłatę za pomocą dowodów wpłat.

Członkowie związków zawodowych, przy rozliczaniu składek, muszą wykorzystać formularz PIT-O, wypełniając odpowiednią sekcję dotyczącą odliczeń od dochodu w części B formularza.

Korzyści z istnienia związku zawodowego dla pracodawcy

Istnienie związku zawodowego w firmie może przynieść pracodawcom szereg korzyści, mimo że często postrzega się je głównie jako reprezentantów interesów pracowników. Warto jednak zwrócić uwagę na korzyści, jakie niesie za sobą jego istnienie:

• Poprawa komunikacji: Związki zawodowe mogą służyć jako kanał komunikacji między pracownikami a zarządem, co pomaga w szybszym identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów w miejscu pracy.
• Stabilność stosunków pracy: Umowy zbiorowe pracy, negocjowane przez związki zawodowe, mogą zapewnić stabilność w zakresie warunków pracy i płac, co z kolei może przyczynić się do zmniejszenia fluktuacji pracowników i związanych z tym kosztów dla firmy.
• Zwiększenie zaangażowania pracowników: Firmy, które współpracują ze związkami zawodowymi, często doświadczają wyższego poziomu zaangażowania pracowników, ponieważ ci czują się lepiej reprezentowani i doceniani.
• Poprawa warunków pracy: Związki zawodowe skupiają się na poprawie bezpieczeństwa i warunków pracy, co może przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków i chorób zawodowych, a tym samym do ograniczenia kosztów związanych z absencją pracowników i odszkodowaniami.
• Wsparcie w zarządzaniu zmianami: Związki zawodowe mogą odgrywać konstruktywną rolę w procesach zmian w firmie, pomagając zarządzać transformacją i łagodząc potencjalne napięcia.
• Rozwój kompetencji pracowników: Związki zawodowe często wspierają szkolenia i rozwój kompetencji pracowników, co może przyczynić się do zwiększenia produktywności i innowacyjności w firmie.
• Pozycja firmy na rynku pracy: Firmy, które utrzymują dobre relacje ze związkami zawodowymi, mogą być postrzegane jako atrakcyjniejsi pracodawcy, co ułatwia przyciąganie i zatrzymywanie talentów.
• Zapobieganie konfliktom: Związki zawodowe mogą pomagać w rozwiązywaniu sporów pracowniczych na wczesnym etapie, co zapobiega długotrwałym konfliktom i potencjalnym strajkom.

Korzyści te wynikają z konstruktywnej i otwartej współpracy między pracodawcami a związkami zawodowymi, której podstawą jest wzajemny szacunek i zrozumienie.

Obowiązki pracodawcy w stosunku do związków zawodowych

• Wypowiedzenia umów o pracę: Pracodawca musi konsultować ze związkiem zawodowym kwestie wypowiedzeń umów oraz zmian warunków pracy. Opinia związków nie ma tu jednak wiążącego, a tylko opiniotwórczy charakter.
• Zgoda na rozwiązanie umowy: W przypadkach określonych prawnie, jak ciąża pracownicy, pracodawca wymaga zgody związku na rozwiązanie
• Negocjacje układów zbiorowych: Udział w negocjacjach układu zbiorowego pracy jest obowiązkowy.
• Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS): Pracodawca musi współpracować ze związkiem przy ustalaniu wydatków z ZFŚS.
• Regulaminy Pracy: Pracodawca jest zobowiązany przedłożyć do zaopiniowania związkom zawodowym regulaminy pracy i wynagradzania.
• Prawa Funkcjonariuszy Związkowych: Pracownik pełniący funkcje związkowe może wymagać zwolnień lub urlopów bezpłatnych.
• Zapewnienie Infrastruktury: Pracodawca musi zapewnić związkowi odpowiednie warunki do pracy, w tym pomieszczenie i sprzęt.

Należy również pamiętać, że członkowie zarządu i komisji rewizyjnej związku zawodowego korzystają ze specjalnej ochrony prawnej. Zgodnie z art. 23² kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek współpracy ze związkiem zawodowym. Pracodawca musi zwrócić się do związku o informację, czy dany pracownik jest jego członkiem.

Konsekwencje nieprzestrzegania obowiązków wobec związków zawodowych przez pracodawcę

Pracodawca niewspółpracujący ze związkiem zawodowym może ponieść konsekwencje prawne, w tym kary grzywny.

Autor: Marta Zielińska, Manager Księgowości w MDDP Outsourcing, biuro księgowe Warszawa