Urlop wypoczynkowy to jeden z przywilejów pracowniczych. Udzielany jest wszystkim pracownikom zatrudnionym z tytułu umowy o pracę w roku, w którym pracownicy nabyli do niego prawo.
Czasem jednak zdarza się, że pracownik nie wykorzysta należnych mu dni wolnych w ustalonym terminie. Czy w związku z tym może wykorzystać przysługujący mu urlop wypoczynkowy w późniejszym terminie? Czy taki urlop ulega przedawnieniu?
Definicja urlopu wypoczynkowego zawarta jest w art. 152 Kodeksu Pracy. Według niej urlop wypoczynkowy to przysługujące pracownikowi prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu, którego pracownik nie może się zrzec, ani przekazać innemu pracownikowi. Z przywileju tego korzystać mogą wyłącznie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Pracownicy zatrudnieni z tytułu umowy cywilnoprawnej nie mogą ubiegać się o urlop wypoczynkowy.
Art. 154 Kodeksu Pracy określa sposób udzielania urlopu wypoczynkowego: urlop udzielany jest w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, który odpowiada dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
W trakcie urlopu wypoczynkowego pracownik otrzymuje wynagrodzenie takie, jakie otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu wypoczynkowego. W przypadku, gdy wysokość wynagrodzenia znacząco się waha, okres ten może zostać przedłużony do 12 miesięcy (art. 172).
Zgodnie z art. 171 § 1, w przypadku, gdy przysługujący urlop wypoczynkowy nie zostanie wykorzystany w całości lub w części z powodu rozwiązania czy wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny.
Wymiar urlopu wypoczynkowego uwarunkowany jest kilkoma czynnikami. Zależy między innymi od stażu pracy, wymiaru etatu, bądź tego, czy dana praca jest pierwszym zatrudnieniem pracownika. Ogólna liczba, na podstawie której wyliczany jest wymiar urlopu wypoczynkowego, określona jest przepisami prawa pracy i wynosi rocznie:
Wymiar urlopu wypoczynkowego może jednak ulec wydłużeniu na podstawie wewnętrznych regulacji zakładów pracy.
Każdy pracownik musi liczyć się również z faktem, że niektóre nieobecności (dłuższe niż 30 dni kalendarzowych) mogą spowodować, że wymiar jego urlopu wypoczynkowego może zostać pomniejszony.
Urlop wypoczynkowy powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów. Niewykorzystany w ustalonym terminie urlop powinien być odebrany do końca 3 kwartału kolejnego roku kalendarzowego. Jeśli jednak do tego czasu pracownik nie wykorzysta zaległego urlopu, pracodawca ma prawo wysłać pracownika na urlop w dogodnym dla siebie terminie, nawet bez zgody wysyłanego pracownika. Nieodebrany urlop wypoczynkowy ulega przedawnieniu po 3 latach.
Zgodnie z art. 293 bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego.
W przypadku, gdy urlop wypoczynkowy nie został wykorzystany w ustalonym terminie, a nawet w określonym roku, urlop zyskuje status tzw. urlopu zaległego. Taki zaległy urlop, powinien zostać wykorzystany w kolejnym roku kalendarzowym. Przysługujące pracownikowi urlopy powinny być udzielane zgodnie z chronologią, czyli w pierwszej kolejności powinien zostać wykorzystany urlop zaległy, a następnie aktualny. W tej sytuacji:
Warto korzystać z przysługujących urlopów wypoczynkowych w wyznaczonym terminie. Dzięki temu uniknie się ewentualnego przedawnienia urlopu i w pełni wykorzysta się zasłużone wolne dni.
Anna Nieroda
Ekspert ds. kadr i płac w biurze rachunkowym MDDP Outsourcing w Warszawie