Przewodnik urlopowy - Urlopy pracownicze część 3
Urlop okolicznościowy, opiekuńczy i na żądanie stanowią taki rodzaj urlopu, którego nie ujmuje się się w planie urlopowym. Są to rodzaje urlopów, które mogą zostać udzielone na specjalną okoliczność, opiekę nad zdrowym dzieckiem lub w sytuacji nagłej, nieprzewidzianej, której nie da się wcześniej zaplanować.
URLOP OKOLICZNOŚCIOWY
Rozporządzenie dotyczące udzielania pracownikom zwolnień od pracy zobowiązuje pracodawcę do udzielenia pracownikowi zwolnienia z pracy na czas obejmujący:
- 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy
- 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Mimo, że udzielenie tych dni nie budzi żadnych wątpliwości, to już termin jego udzielenia tak. Pracodawca udzielając pracownikowi przedmiotowego zwolnienia od pracy powinien mieć na uwadze w jakim czasie pracownik wnioskuje o urlop i czy jest to ściśle związane z podstawowym celem takiego zwolnienia. Może bowiem zdarzyć się sytuacja, w której pracownik wystąpi z wnioskiem o udzielenie mu urlopu okolicznościowego w późniejszym terminie i jeżeli tylko będzie to ściśle związane z daną okolicznością pracodawca nie ma powodów, żeby odmówić pracownikowi.
Za okres urlopu okolicznościowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Należy pamiętać, że urlop okolicznościowy nie przechodzi na kolejny rok.
DNI WOLNE NA OPIEKĘ NAD DZIECKIEM
Bez względu na staż pracy, rodzice dziecka do 14 roku życia mają prawo skorzystać w ciągu roku kalendarzowego ze zwolnienia od pracy, o którym mówi Art. 188 KP w wymiarze 16 godzin lub 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. O tym, czy pracownik ma zamiar wykorzystywać urlop w godzinach czy dniach decyduje pierwszy złożony przez niego wniosek w formie papierowej lub elektronicznej. Liczba dni opieki na dziecko przysługuje niezależnie od liczby dzieci. Prawo do opieki przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka, a nie każdemu z osobna. Rodzice muszą zatem ustalić jak podzielą się tymi dniami. Jeżeli mama wykorzysta dwa dni opieki, wówczas tata nie ma już do niej prawa, lub odwrotnie. Rodzice mogą również ten urlop podzielić równo między sobą i wtedy każde z nich skorzysta po jednym dniu wolnym.
Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, a niepełną godzinę takiego zwolnienia zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Niewykorzystana liczba dni zwolnienia z tytułu opieki nad dzieckiem nie przechodzi na kolejny rok. Należy zatem wykorzystać urlop do końca roku kalendarzowego lub do czasu osiągnięcia w danym roku kalendarzowym przez dziecko 14 lat. Ostatnim dniem, w którym pracownik może wykorzystać opiekę na dziecko jest dzień poprzedzający datę czternastych urodzin dziecka.
URLOP OPIEKUŃCZY
Zmiany w przepisach, które weszły w życie do Kodeksu Pracy 26 kwietnia 2023 r. dają pracownikom możliwość skorzystania w ciągu danego roku kalendarzowego z 5 dni urlopu opiekuńczego. Pracownik może skorzystać z tego uprawnienia w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny w tym przypadku uznaje się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Urlop udzielany jest na wniosek pracownika w formie papierowej lub elektronicznej, a termin na jego złozenie nie może być krótszy niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. We wniosku pracownik powinien wskazać następujące informacje:
- imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych
- przyczynę konieczności sprawowania osobistej opieki lub wsparcia
- stopień pokrewieństwa w przypadku członka rodziny pozostającego pod opieką, a w przypadku osoby nie będącej członkiem rodziny adres zamieszkania tej osoby.
Urlop ten nie przychodzi na kolejne lata. Za czas przebywania na urlopie opiekuńczym pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, urlop opiekuńczy jest urlopem bezpłatnym. Czas korzystania z urlopu jest wliczany do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
URLOP NA ŻĄDANIE
Urlopu na żądanie pracodawca udziela pracownikowi na jego żądanie we wskazanym przez niego terminie. W ciągu roku kalendarzowego pracownik ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie. Należy jednak mieć na uwadze, że urlop na żądanie nie jest urlopem dodatkowym, stanowi on część urlopu wypoczynkowego. Urlop ten nie jest wykazywany w planie urlopów ze względu na jego szczególny cel.
Wniosek o urlop na żądanie powinien zostać zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, przed godziną rozpoczęcia pracy, na którą wskazuje obowiązujący pracownika rozkład czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2006 r. (I PK 128/06). Podkreślić należy, że jest to termin ustawowo najpóźniejszy. Pracownik, mając na uwadze dobro pracodawcy, powinien przedstawić swoje żądanie najwcześniej, jak jest to możliwe w danych okolicznościach. Co ciekawe, zdaniem Sądu Najwyższego, nie ma przeszkód, aby w danym zakładzie pracy, na mocy regulaminu lub powszechnie przyjętej praktyki, ustalić inny, bardziej korzystny dla pracownika, termin na zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu na żądanie.
Czy pracodawca może nie wyrazić zgody na taki urlop? Otóż okazuje się, że może, ale tylko w sytuacji nadzwyczajnej, gdy nieobecność pracownika koliduje z zapewnieniem normalnego toku pracy. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w dwóch wyrokach z 16 września 2008 r. (II PK 26/08) oraz 28 października 2009 r. (II PK 123/09).
Autor: Aleksandra Stawowy, Junior Manager w katowickim biurze MDDP Outsourcing
Poznaj wszystkie artykuły z serii „Przewodnik urlopowy”:
